1. Цивилизациянинг муҳим белгилари сифатида нималарни айта оласиз? Жавоб

14. Цивилизация ва маданиятнинг бир-бирига ўзаро муносабати ҳақидаги фикрингизни айтиб берсангиз?
Жавоб:
Агар цивилизация ва маданият ўзаро муносабатининг тарихи ва логикасига назар ташласак, унинг қуйидаги асосий босқичларини кўрсатиш мумкин:
- қадимги дунёда ва ўрта асрларда «маданият», «цивилизация» тушунчалари бир-биридан ажратилмаган;
- уйғониш даврида «маданият» ва «цивилизация» тушунчаларининг ўзаро нисбати кўрсатила бошланди;
- маърифатпарварлик даври (XVIII)да “цивилизация” ва “маданият” тушунчалари тўла шаклланди;
- «маданият» ва «цивилизация» тушунчалари бир-бирига қарши қўйила бошланди .
Ҳозирги пайтда учинчи йўналиш ҳақида ҳам фикр юритиш мумкин, бу йўналиш вакиллари А. К. Уледов, Л. И. Новикова, А. И.Сухарев ва бошқалар маданият ва цивилизациянинг туташ нуқталарини излаяптилар .
Тарихда маданиятнинг ўрни ва ролига етарлича эътибор берилмаган даврларда маданият ва цивилизация айнийлаштирилди. Бироқ янги замонда маданиятга инсоннинг ўзлигини англаши сифатида, тарих субъекти сифатида қарала бошланАди. Маданият инсоннинг ҳақиқий борлиғи сифатида англана бошлади. Аста-секин маданиятга цивилизациянинг маънавий асоси деб, цивилизациянинг руҳи, жони деб қараш бошланди. Ҳозирги пайтда кўп олимларнинг эътироф этишларича, маданият олами, бу–тарихий ривожланишнинг фундаментал асоси, цивилизациянинг таянчи (базаси)дир. Тарихий тараққиётга маданиятни мезон қилиб олиш– цивилизациянинг сифатини, бутун инсоният тарихининг фундаментини ташкил этади.
Н.Бердяев “маданият ва цивилизация ўртасидаги номутаносибликни буюк фожеа сифатида тавсифлади: цивилизация маданият руҳининг сўнишидир. Бердяевнинг концепциясига кўра, маданият реал эмас, балки символикдир, бунинг устига, маданият ичидаги динамик ҳаракат ўзининг кристаллашган шакллари билан муқаррар равишда маданиятдан ташқарига, ҳаётга, амалиётга чиқишга олиб келади. Ана шу йўлда маданиятнинг цивилизацияга ўтиши рўй беради», «цивилизация» ҳаётни амалга оширишга ҳаракат қилади, ҳаётнинг мақсадини ҳаёт воситалари, ҳаёт қуроллари билан алмаштиради».