1. Elektr tokining inson organizmiga ta’siri

Yoʼl qoʼyiladigan xavfsiz kuchlanishlar
Baxtsiz hodisalar tahlili shuni koʼrsatdiki, elektrjarohatlarning aksariyati kuchlanish ostidagi elektr qurilmalarning himoyalanmagan qismlariga tasodifan tegib ketishi natijasida sodir boʼladi.
Elektr qurilmadan foydalanilganda va atrof ishlab chiqarish muhitiga qarab (50-60 Gts) sanoat chastotali oʼzgaruvchan tokning 3 ta xavfsiz kuchlanishi oʼrnatilgan:
Yuqori xavfsiz binolarda – 65 V.
Yuqori xavfli binolarda – 36 V.
Oʼta xavfli binolarda – 12 V.
Koʼpincha 1000 V gacha kuchlanishli elektr qurilma bilan ish qiluvchi xodimlarning elektrotok bilan shikastlanish holatlari yuz beradi negaki ular bunday kuchlanishni xavfsiz deb hisoblab, himoya vositalaridan asossiz foydalanishadi.
U dan 36 V gachani nisbatan xavfsiz kuchlanish deb hisoblash qabul qilingan.
U = 36 dan 60 V gacha kuyish va teridan ogʼriqli qoʼzgʼatishini chaqiradi.
U = 60 dan 100 V gacha jiddiy xavf chegarasi hisoblanadi va katta kuyishlar va nafas hamda yurak falajini hosil qiladi.


Inson tanasining elektr qarshiligi.
Inson tanasi terisining 0,05-0,2 mm. li ustki kamalak qatlami qon-tomir va asab tolalariga ega boʼlmagani epiderma deb ataladi. Epiderma dielektrik sifatida koʼrib chiqilishi mumkin.
Inson tanasining umumiy elektrik qarshiligi terining ustki qatlami va uning ahvoli qarshiligining kattaligiga bogʼliq.

Аsab tizimining umumiy ahvoli.

Oʼtish davomiyligi;

Tok chastotalari;

Elektrotok turi va qoʼyilgan kuchlanish kattaligi;

Elektrodlar tegishi va aloqaning mustahkamliligi kattaligi;

Terining ahvoli (toza, iflos, nam, quruq, butun, shikastlangan);

Inson terisining qarshiligi quyidagi asosiy omillarga bogʼliq.

Quruq shikastlanmagan teri uchun Ri = 10000-100000 Om. Terining ustki qismi (qatlami) da (tirnalish, kesilish, yoriqlar) Ri keskin pasayadi va ichki organlar qarshiligiga teng boʼlib qoladi.

Ri = 600-800 Om. Nam (terlagan) va ifloslangan teri qarshiligi sezilarli darajada pasayadi. Jumladan 30 V kuchlanishga ega elektrodlarni quruq qoʼllar bilan zabt etishda ogʼriqli sezgilar kuzatilmaydi, nam teri holatida egilgan barmoqlarni toʼgʼri tutish mushkul, qoʼl kaftida kuchli ogʼriqlar seziladi.
Kislotalar, ishqorlar, suv taʼsiri va terlashda inson teri pasayishi mumkin, teri kesilganda esa hatto 600 Omgacha. Riqarshiligi Ri = 1000 Omgacha doimiyda boʼlgani kabi, oʼzgaruvchan toklarda qoʼyilgan kuchlanish kattalashuvi bilan tushadi. Bu terining ustki qatlami uzilishi bilan izohlanadi.
Elektr tarmoqlari va elektr qurilmalarini 2 guruhga boʼlish qabul qilinadi:

• 
  1 guruh - 1000 V gacha kuchlanishli;
  
• 
  2 guruh - 1000 V dan yuqori kuchlanishli.
  

Elektr tarmoqlari tokli quvurlar soni boʼyicha quyidagilarga boʼlinadi:

• 
  Bir oʼtkazgichli;
  
• 
  Ikki oʼtkazgichli;
  
• 
  Uch oʼtkazgichli;
  
• 
  Toʼrt oʼtkazgichli.
  

Bir oʼtkazgichli tarmoqda relьs yoki yer ikkinchi oʼtkazgich sanaladi. Bu sxema boʼyicha tramvaylar, elektrovozlar, gohida payvandlash qurilmalari ishlaydi.
2 oʼtkazgichli tarmoqlari - doimiy va oʼzgaruvchan tok 1 fazali tarmoqlari.
3 oʼtkazgichli oʼzgaruvchan tok tarmoqlari - izolyatsiyalanadi yoki yerga tutash neytralli 3-fazali tok tarmoqlari.
4 oʼtkazgichli tarmoqlari - yerga tutash neytralli va nolli oʼtkazgichli 3-fazali tok tarmoqlari.
Elektr xavfsizligining barcha tizimlari va elektr qurilmalari shartlari tahlilida yerga nisbatan 1000 V gacha xajmli fazada S=0 boʼlganda,

deb hisoblanadi.
1 km dan oshmagan kabelь liniyalarining umumiy uzunligidagi tarmoqlar 1000 V gacha kichik hajmli fazali U tarmoqlarga tegishlidir.
> 1000 V kuchlanishli havo tarmoqlar va  1000 V kuchlanishli kabelь tarmoqlarida 1-2 km dan ortiq liniya uzunligida isrof boʼladigan toklar va hajmi toklar bilan hisoblashish zarur.