1. Etologiya fanining predmeti va uslublari haqida? Etologiya

15.Sudralib yuruvchilarning tayanch harakatlanish sistemasi haqida? Kaltakesakning gavdasi besh bo‘lim: bosh, bolyin, tana, dum, shuningdek oldingi va keyingi oyoqlarga bo‘linadi. Kaltakesakning terisi shox tangachalar bilan qoplangan bo‘!ib, ular shakl jihatidan turli-tumandir, hatto bir hay von gavdasining turli joylarida tangachalar turlicha shaklda bo'iadi. Agamaning boshi m aium shaklga ega boim agan mayda tangachali. Biroq kaltakesak ba‘zi bir turlarining boshi qat‘iy bir tartibdagi yirik-yirik qaiqonchalar bilan qoplangan. Tumshuqning uchida bir juft tashqi burun teshikiari bor. Ular tanglayning o‘rta chiziqi yaqinidagi bir juft tirg‘ishsimon ichki burun teshiklar yoki xoanalar bilan Og‘iz bo‘shlig‘iga ochiladi (tashqi burun teshigiga nina yoki hil tig‘ib ko‘rilsa uning uchi Og‘iz bo‘shlig‘iga chiqadi). Ko‘zida xuddi baqadagidek, pastki. ustki qovoqlar va yumgich parda bo/ladi. Noqora parda bilan qoplangan quioq teshikiari ko‘zning orqasida joylashgan. Agamaning uzunchoq tanasidagi shox tanachalar qorin qismida qator yirik qaiqonlar, tananing ustida esa birmuncha mayda tangachalar ko‘rinishida boiadi. Kloakaning tashqi teshigi dum asosida o‘mashgan. Shox tangachalar agamaning dumida halqa shaklida joylashgan. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan timoqlari bor. Shilimshiq modda ishiovchi teri bezlari yo‘q, shu munosabat bilan agamaning gavdasi 102 barcha sudralib yuruvchilaming gavdasi singari, hamisha qurug‘. Quyuq, yog‘simon sekret ajratuvchi maxsus teri bezlarining faolivati hayvonning jinsiy faoliyati bilan bogiiq. Uiar kaltakesak turlari gavdasining har xil qismida joylashgan (masalan, agamada qorinning keyingi qismi tangachaiarini qoplab yotgan doq holida boiib, bu ayniqsa, erkakiarida aniq ko‘rinadi).
16.O`zbekistonga chetdan ko’chib kelib qolgan hashorotlar haqida? Entomologiya (lotincha: — hasharotlar va ...logiya) — hasharotlar toʻgʻrisidagi fan. Hasharotlarning tuzilishi, hayot kechirishi, ularning individual va tarixiy rivojlanishi, xilmaxilligi, yer yuzida tarqalishi, yashash muhiti bilan munosabatlari va boshqalarni oʻrganadi. Vazifasiga binoan, nazariy, yaʼni umumiy entomologiya va amaliy entomologiya farq qilinadi. Umumiy entomologiya hasharotlar morfologiyasi, embriologiyasi, fiziologiyasi, biokimyosi, etologiyasi, entomogeografiyasi, paleontologiyasi, sistematikasi va boshqalar fanlarga ajratiladi. Bu fanlarni oʻrganish obʼyektiga binoan, yanada kichikroq boʻlimlarga ajratish mumkin. Mas, sistematika tarkibida koleopterologiya — qattiq qanotlilarni, lepidopterologiya — kapalaklarni, mirmikologiya — chumolilarni oʻrganadi. 20-asr davomida dunyo entomofaunasi boʻyicha juda katta material toʻplandi; nazariy va amaliy E. sohasida koʻplab kashfiyotlar qilindi. 20-asr oxirlariga kelib hasharotlarning 1 mln.dan ortiq turi aniqlandi; turkumlar soni 40 ga yaqinlashdi, hasharotlar sistematikasi qayta koʻrib chiqildi va takomillashtirildi. E.da yangi va ancha nozik metodlar (elektron mikroskopiya, kariosistematika) va kompyuter texnologiyasi, sistematikada sonli taksonomiya va taksonomik taxlil qoʻllanila boshlandi (amerika olimi R. Sokal, rus olimi Ye.S.Smirnov va boshqalar). Hasharotlar fiziologiyasi, nafas olishi (daniyalik olim A.Krog), ayirish (ingliz olimi V.B.Unglsuort), sezgi organlari, qutblashgan nurni qabul qilish va unda moʻljal olish (nemis olimi K. Frish) va boshqalar masalalar keng miqyosda oʻrganila boshlandi. Hasharotlar markaziy nerv sistemasining gormon ajratishi (polyak olimi S. Kopets, 1917), tullash gormonlari—ekdizonlar (A.Butenand, 1954), hasharotlar rivojlanishini boshqaruvchi yuvenil gormon (K. Uilyams, 1956) kashf qilindiOsiyo yoki to‘qay chigirtkasi (Locusta migratoria L.). Bu chigirtka ko‘pincha ko‘chmanchi to‘qay chigirtkasi deb ham ataladi. Ular juda keng tarqalgan bo‘lib, Yevropa, Osiyo, Afrika, Shimoliy Avstraliya, Janubiy Afrika, Hind va Tinch okeanlari orollarida ko‘p uchraydi. Chigirtkalarning asosiy joylanishi Amudaryoning o‘rta va quyi oqimlarini o‘z ichiga olgan bo‘lib, qamishzorli maydonlarning million gektariga yaqin joyda yashashi mumkin. Bundan tashqari, Orol-Cho‘y massivi Orol dengizining shimoli-g‘arb tomonidan – Irgiz va Turgoy quyi oqimidan janubi-sharqqa qarab to Tyanshan tog‘oldi zonasigacha borib taqaladi. Bu joy juda katta chigirtkalar o‘chog‘i bo‘lib, Irgiz va Turgoy deltalari va Sirdaryoning quyi oqimidagi Talas hamda Chu daryolarining o‘rta va past qismlarini o‘z ichiga oladi. Marokash chigirtkasi hamdo‘stlik mamlakatlarida ham keng tarqalgan. Ular Shimoliy Kavkaz, Kavkazorti, Qozog‘istonda katta maydonlarni egallaydi. Sirdaryo bo‘ylarida va uning tepaliklaridagi o‘ng qirg‘og‘ida hamda Tyanshan tog‘oldi adirlarida, Chuy, Olatov va Sharqqa qarab borgan Chimkent viloyatining Sirdaryo bo‘ylariga yaqin vohasida keng tarqalgan. Eng keng tarqalgan hududlaridan biri Markaziy Osiyo bo‘lib, Farg‘onaning tog‘oldi yarim cho‘l, cho‘l zonalarini, Farg‘ona vodiysiga boruvchi maydonlarni ichiga oladi. Samarqand hududiga o‘simliklarga boy shimoliy Turkiston tog‘ tizmalaridan tortib Mirzacho‘lning bir qismi, Turkiston tog‘ tizmalarining g‘arbidan va Zarafshonning o‘simliklarga boy bo‘lgan tog‘ tizmalari bilan tutashib ketadi. Hisor tog‘ tizmalarining g‘arbidan Qashqadaryoning quyilish qismigacha boradi. 2020-yil 7-fevral dunyoda Cho'l chigirtkalarining katta to'dalari Afrika va Janubiy Osiyodan o'tib, ekinlarni yoppasiga yeb yuboradi va oziq-ovqat zahiralari va yashash vositalariga tahdid soladi. Bu oxirgi chorak asrdagi eng yomon chigirtka bosqinidir.