1. filtraciya teoriiyasi tuwrisinda tiykarg’i tu’sinikler

12. QATLAMDA EKI SUYUQLIQTIN’ TU’RLI SALISTIRMALI AWIRLIQLARININ’ BASIM HA’M QUDUQLARDIN’ BO’LISTIRILIWINE TA’SIRI

12. QATLAMDA EKI SUYUQLIQTIN’ TU’RLI SALISTIRMALI AWIRLIQLARININ’ BASIM HA’M QUDUQLARDIN’ BO’LISTIRILIWINE TA’SIRI

Neft hám gaz kánleri isleniwi qadaǵalawı hám proyektlestiriwtirish, jer astı gaz bazaların jaratıw hám paydalanıw qatlamnıń kollektorlıq qásiyetlerin anıqlaw hám olardıń filtratsiya xarakteristikalarini (qalıńlıǵı hám maydanı boyınsha qatlamnıń bir jınslıǵı, litologik hám tektonik ekranlardıń bar ekenligi, hámde olardıń jaylasıwı hám x. k.) úyreniw menen baylanıslı boladı.

 Ádebiyatlarda, bul máselege arnalǵan júdá kóp jumıslar kórsetilgen. Qatlam parametrlerin anıqash usılları túr-túrli hám olar izertlewshilerdiń óz aldılarına olardıń konkret máselelerge baylanıslılıǵın qóyadılar.

 Qatlam hámde qatlamlı hám tubli basımlardı ólshew menen baylanıslı qudıqlar izertlewiniń gidrodinamik usılı pyezometrik dep ataladı. Pyezometrik usıllar turaqlı hám nobarqaror rejimli boladılar.

 Qatlam hám qudıqlardı izertlewod usılları, hámde nobarqaror protsessdagi qudıqlar túpkilikli basımların úyreniw elastik rejim teoriyası menen bekkem baylanıslılıǵın kórsetedi.

 Qudıqdı jumısqa túsiriwde yamasa toqtatıwda onıń tubida hám átirapın qorshaplıq alǵan qudıqlarda (elastik rejimli sharayatlarda ) basım qayta bóliwlanishining uzaq protsesslari payda boladı. Qudıqlardaǵı ózi jazadıǵan manometrler járdeminde basımnıń tómenlewi yamasa eliriwin jazıw múmkin hám waqıt ótiwi menen tubdagi basım ózgeriwi grafigi, yaǵnıy basım tikleniwi iymek sızig'i (BTE) qurıladı.

 Kóbinese qudıqdıń gidrodinamik izertlewlerinde aldınan uzaq waqıt dawamında «Q» ózgermeytuǵın deplıqit menen islengen qudıq toqtatilgandan keyingi basım tikleniwi olshenedi.

 Qatlamnıń kollektorlıq qásiyetleri shıǵarıw basım tikleniwi grafigi formasına tásir etedi, usınıń sebepinen BTE formasına kóre qatlam kollektorlıq qásiyetleri, yaǵnıy onıń ótkezgishligi hám p'ezo ótkezgishligi anıqlanadı. Lekin basım tikleniwi grafikları forması real sharayatlarda júdá quramalı.

 BTE ni islep shıǵilıwını ápiwayılastırıw ushın basım tikleniwi grafigidagi iymek sızıq forması tuwrı sızıq etip ózgertiriledi.

 Toqtatilgan qudıqlar tubidagi basım tikleniwi maǵlıwmatları boyınsha qatlam kollektorlıq qásiyetlerin anıqlawdıń kóp tarqalǵan usılı bul tuwrı sızıq formasına iye bolǵan yarım logarifmik koordinatalarda () túpkilikli basımı tikleniwiniń ózgertirilgen grafigini qurıw usılı bolıp tabıladı. (6. 50) formula tiykarında tómendegi « » túpkilikli basımı ózgeriwi menen «Q» ózgermeytuǵın deplıqitli qudıqdıń «t1» waqıt momentte paydalanıwǵa túsirilgenligi arasındaǵı funktsional baylanısıwǵa iye bolamız :

 Haqıyqatlıqtan da, (6. 58) hám (6. 59 ) teńlemelerden kóremizki ózgermeytuǵın deplıqitli «Q» qudıqdı jumısqa túsiriwde túpkilikli basımı (tómenlewi) ózgeriwi waqtıniń sızıqlı logarifmik funksiyası eken. Sonday eken, bul formulalardı qudıqdı paydalanıwǵa túsirilgennen keyingi túpkilikli basım ózgeriwi grafigining teńlemesi dep qaraw múmkin.

 Endi túpkilikli basımı tikleniwi iymek sızig'ini, yaǵnıy qudıq bir onda toqtatilgandan keyingi túpkilikli basımı artıwın qaraymız. Qudıq uzaq waqıt toqtatilishiga shekem «Q» ózgermeytuǵın deplıqit menen islegen jáne onıń átirapındaǵı qatlamda

 Shegaralanǵan qatlam jaǵdayıda, qudıqdı toqtatilishi nátiyjesinde basım ózgeriwi onıń shegarasıǵa jetip baradı. Bunda qudıq «BTE» si «o'zgara» baslaydı, uzaq múddetli waqıttan keyin bolsa statsionar basım bóliwleniwine uyqas gorizontal asimptotaga shıǵadı. Sol sebepli iymek sızıqdaǵı tuwrı sızıqlı uchastka uzınlıǵı shegaralanǵan. Bunnan tısqarı, qudıqdı real sharayatlarda onda toqtatıw múmkin emes. Toqtatilgandan keyin da qatlamdan flyuid oqib kirip turıwı, qudıqdı tolıqlawısh suyıqlıq hám gazlardıń elastikligi sebepli bir qansha waqıt dawam etedi. Asimptotaga shıǵıwdaǵı waqıt, bálki qosımsha oqib kiriw waqtından kóp bolıwı kerek. Usınıń sebepinen, BTE dagi tuwrı sızıq uchastkası qanday da aralıq waqıttan keyin kórinetuǵın boladı yamasa ulıwma bolmaytuǵını da múmkin sharayatlar bolıwı gúzetiledi.

 Tuwrı sızıqdı kósher tárep shabıwǵanǵa shekem dawam ettirib «A» kesimge iye bolamız. Abtsissa o'qga salıstırǵanda bul tuwrı sızıq ni quraydı hám (6. 60 ) ekinshi tengligi járdeminde parametr, yaǵnıy qatlam gidro ótkezgishligianiqlanadi:

13. BIR TEKLI BOLMAǴAN ÓTKIZIWSHEŃ QATLAMLARDA SUYIQLIQ HÁM GAZLERDIŃ HÁREKETI

1.BIR TEKLI BOLMAǴAN QATLAMLARDA QISILMAYTUǴIN SUYUQLIQ FILTRACIYA AǴIMLARIN IZERTLEW.

Tábiyiy sharayatlardıń júdá kem hallarında quramında neft-gaz bolǵan qatlamlar bir tekliboladı. Eger gewek ortalıq filtratsiya xarakteristikaları (ótkiziwsheńlik hám geweklik) hár qıylı sheńber ortalıqlarında túr-túrli bolsa, bunday gewek ortalıq bir tekli bolmaǵan gewek ortalıq dep ataladı.

Biraq qatlam boyınsha ótkiziwsheńlikning ózgeriwi xaotik (tártipsiz) xarakterge iye bolıp, ádewir qatlam dóńgeleklerin ortasha bir tekliótkizgish dep esaplaw múmkin. Bunday qatlamlardaǵı aǵıslardıń filtratsiya xarakteristikaları joqarı anıqlıqqa iye bolǵan aǵıs xarakteristikalarına juwap beredi.

Kóbinese filtratsiya xarakteristikaları bir-birinen keskin parıq etetuǵın ádewir qatlam sheńberli qatlamlar ushraydı. Bul qabatlardı makro bir tekli bolmaǵan qatlamlar dep atalıp, olardıń parametrleri filtratsiya aǵısları xarakteristikalarına talay tásir etedi.

Qatlamda, yaǵnıy neft hám gaz kollektorlarında, tómendegi makro bir tekli bolmaǵan tiykarǵı kórinisler ajratıladı.

1. Bir tekli bolmaǵan qatlamlıq. Bunda qatlam qalıńlıǵı boyınsha bir neshe ótkiziwsheńlikleri ortasha ózgermeytuǵın, lekin qońsılas qatlam ótkizgishliginen parıq etetuǵın boladı. Bunday qatlamlar da qalıńlıǵı boyınsha bir tekli bolmaǵan dep ataladı. Túr-túrli ótkiziwsheńlikke iye qatlamlar aralıǵı qıysıqlıq shegaralarınıń kishiliginen tegisligi kelip shıǵadı. Sonday etip, qatlamlı gewek ortalıq modelidegi ótkiziwsheńlik tek qatlam qalıńlıǵı boyınsha ózgeredi hám vertikal koordinatanıń bólekli ózgermeytuǵın funksiyası boladı dep shama etiledi. Bunda qabatlar ótkermas shegaralar menen ajıratılǵan (gidravlik izolyatsiya etilgen qatlamlar awhali) yamasa túr-túrli ótkiziwsheńlik qatlam aralıǵindaǵı oqadigan aǵımshalar qabatlardıń gidrodinamik to'yinish awhali esapqa alınadı dep qaraw múmkin.

Birinshi jaǵdayda filtratsiya xarakteristikaları esabı bir ólshemli aǵıs modeli boyınsha bolıwı múmkin. Ekinshi jaǵdayda qabatlar arasındaǵı oqib ótkeriladigan aǵımshalar esabı eki ólshemli filtratsiya máselelerin sheshiwdi talap etedi.

2. Zonal bir tekli bolmaǵan qatlam. Bul maydan boyınsha hár qıylı ótkiziwsheńlikke iye bolǵan bir neshe zona dóńgeleklerinen ibarat. Bir zonanıń shegarasıda ótkiziwsheńlik ortasha birdey, biraq eki zona shegarasıda keskin ózgeredi. Bul jerde qatlam maydanı boyınsha bir tekli bolmaǵanlıq orın iyeleydi.

Bir tekli bolmaǵan filtratsiya koordinatası noqatları belgiliótkiziwsheńlikning úzliksiz funksiyası bolıp esaplanadı.

Sol bir tekli bolmaǵan qatlamlardaǵı Darsi nızamına bo'ysunuvchi qısılmaytuǵın suyıqlıq bir ólshemli aǵıslardı qaray shıǵamız.

2. BIR TEKLI BOLMAǴAN QATLAMLARDA TURAQLI QISILMAYTUǴIN SUYIQLIQTIŃ TEGIS RADIAL AǴIMI.

Bir tekli bolmaǵan qatlamda Darsi nızamı shegarasıdaǵı qısılmaytuǵın suyıqlıqdıń turaqlı tegis radial aǵımı, hár qıylı kollektorlıq qásiyetlerine iye “n” qabatlardan shólkemlesken, qabatlı - bir tekli bolmaǵan qatlamda jaylasqan “r_c” radiuslı gidrodinamik jetilisken qudıqqa jónelgen (3. 10 -súwret).

Bunda “P_k” tutınıw  konturında hám “r_c” qudıq tubida uyqas túrde “P_k” hám “P_c” ózgermeytuǵın basımlar saqlap turıladı.

Neft kánlerin isletiw ámeliyatında hár qıylı ótkiziwsheńlikke iye bolǵan eki zonalı debitlarga dus kelinedi. Bul másele, mısal ushın tómendegi jaǵdaylarda payda boladı : qudıq tubi astı zonasın torpedalashtirishda yamasa kislota menen qayta islewde, graviyli filtrni ornatıwda, túpkilikli astı zonasın ılaylılastırıwda (glinizatsiya) yamasa parafinizatsiyalashda, bul zonadan mayda fraktsiyali jınıslardı alıp shıǵıwda hám t.b.

Qatlam hár qıylı ótkiziwsheńlikke iye bolǵan eki zonadan ibarat bolsa, bul zonalardaǵı basım bóliwlanishlari r₁(r) hám r₂(r₂) larni (3. 63) teńlemeden anıqlaw múmkin. Bunda bul zonalar shegarasıdaǵı “r₁” basımdı sol shegaradaǵı filtratsiya tezlikleri teńlemesi járdeminde aldınan tabıladı: