1. Fizika pa’ni. Fizikalıq izertlew usılları, gipoteza, teoriya, a’meliyat

5. Materiya, waqıt, ken’islik tu’sinigi, sanaq sisteması. Materiallıq tochka.
Materiyanın’ ken’isliktegi h’a’r qanday o’zgerisine qozg’alıs delinedi. Materiya qozg’alısının’ en’ a’piwayı tu’ri mexanik qozg’alıs bolıp, ol deneler yaki dene bo’leklerinin’ ken’islikte bir-birine salıstırg’anda jıljıwın sıpatlaydı. Mexanikalıq qozg’alıstı ken’islik h’a’m waqıttan ajratilgan h’alda ko’z aldımızg’a keltirip bolmaydı, sebebi h’a’r qanday h’a’diyse ken’isliktin’ qanday da bir ornında h’a’m qanday da bir waqıtta bolıp o’tedi.

№ozg’alısı izertlenip atırg’an denenin’ turli momentlerde ken’isliktegi h’alatların anıqlaw ushın sanaq sisteması qabıl etiledi. Ha’r bir qozg’alıs bazı bir sanaq sistemasına salıstırg’anda qaralıwı kerek. Bazı bir deneni ılaqtırıp, onın’ u’yge salıstırg’andag’ı qozg’alısın ko’rsek, bul h’alda u’y sanaq denesin quraydı. Sanaq sisteması ushın ja’ne saat mexanizmı h’a’m koordinata sisteması alınadı. Koordinata sisteması sonday tan’lap alınadı, bunda onın’ baslang’ısh tochkası dene qozg’alısının’ izertlene baslaw tochkasına tuwrı keliwi kerek.

Materiallıq tochka degende, forması, o’lshemi h’a’m du’zilisi ko’rilip atırg’an ma’sele ushın ah’miyetke iye bolmag’an, biraq ma’lim massag’a iye bolg’an dene tu’siniledi.