1. Fizikalıq shaxslar mal-múlk salıǵınıń ekonomikalıq mánisi hám byudjet

Saliq salinatuǵın obiektlardıń atları
Mal-mulkdiń inventarizaciya shamasina baylanıslı saliq stavkasi (%te)
2011 j	2012 j	2013 j	2014 j
Turar jaylar, kvartiralar (qala jaylarinda ulıwma maydanı 200 kv.m. artiq bóltuǵınlardan tashqari) dala hawli, garajlar va basqa imaratlar, xanalar va insháátlar	0,75	0,9	1,04	1,2
Qala jaylarinda jaylasqan turar jaylar, kvartiralardıń ulıwma maydani:
200 kv.m. artiq 500 kv.m. deyin	0,9	1,1	1,25	1,4
500 kv.m. artiq	1,13	1,35	1,55	1,8

Keste maǵlıwmatlarınan sonı kóriw múmkin, 2011-2014 jıllar dawamında salıq stavkalarında ádewir ózgerisler júz bergen. Bul bolsa birinshi náwbette múlkshilik resurslardan alınatuǵın salıqlardı asırıp barıw siyasatınan kelip shıǵadı desek asıra aytqan bolmaymız.Turar jaylardıń iyelegen ulıwma maydanına qaray salıq stavkasınıń belgileniwi social ádalat principlerıge sáykes keledi. Fizikalıq shaxslar mal-múlk salıǵı stavkasınıń tómen shkalası 2011-jılǵa salıstırǵanda 2014-jılda 0,45 punktke asırılǵan bolsa, onıń joqarı shkalası bolsa 0,67 punktke kóbeygen.Ámeldegi salıq kodeksine kóre, salıq salıw obiektleri fizikalıq shaxslar tárepinen isbilermenlik iskerligi ushın paydalanılǵan yoxud olar yuridikalıq shaxsqa yamasa jalǵız tártipdegi isbilermenge kireyge berilgen táǵdirde, sonıń menen birge fizikalıq shaxslardıń múlkinde bolǵan jasaw ushın qaratnmagan jaylar boyınsha fizikalıq shaxslardıń mal-múlkine salınatuǵın salıq yuridikalıq shaxslar ushın belgilengen stavka boyınsha tolıqnadı.

3. Fizikalıq shaxslar mal-múlk salıǵın esaplaw hám byudjetke tólew tártibi. Fizikalıq shaxslar mal-múlk salıǵın esaplaw jáne onı byudjetke tólewde salıqqa ólshewli bazanı anıqlawda salıq obiektinen bul salıq túri boyınsha salıq nızamshılıq boyınsha usınıs etilgen jeńillikler ayrilgan halda esaplanadı Sol sebepli daslep, salıq nızamshılıqta belgilengen jeńillikler sistemasın kórip ótiw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.Ózbekstan Respublikasınıń ámeldegi Salıq kodeksi 275-staiyası fizikalıq shaxslardan alıntuǵın mal-múlk salıǵı boyınsha jeńilliklerge iye bolǵan shaxslar sheńberin tártipke saladı. Onıń analizi sonı kórsetip atırki, bul nızamshılıq tiykarında hár qanday mal-múlk salıǵınan azat etiletuǵın fizikalıq shaxslardıń qatar taypaların ajratadı hám salıqtan jeńillik beredi. Yuridikalıq shaxslardan alınatuǵın mal-múlk salıǵınan ayrıqsha túrde, Ózbekstan Respublikası Salıq kodeksinde jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleriniń bul salıqtıń tólewshileri bolǵan fizikalıq shaxslar ushın qosımsha jeńilliklerdi beriw huqıqı názerde taza.

Salıq kodeksiniń 275-statiyasına muwapıq, fizikalıq shaxslardıń mal-múlk

salıǵınan jeńillikler názerde tutılǵan bolıp, tómendegilerdiń múlkinde bolǵan mal-mulkka fizikalıq shaxslardıń mal-múlkine salınatuǵın salıq salınbaydi:

• 
  «Ózbekstan Qaharmani», Sovet Birlespesi Qaharmanı, Miynet Qaharmanı
  

ataqlarına iye bolǵan, úshew dárejedegi Shuhrát ordeni menen táǵdirlengen puqaralardıń. Usı jeńillik tiyisli túrde «Ózbekstan Qaharmani» ataǵı berilgenligi tuwrısındaǵı gúwalıq, Sovet Birlespesi Qaharmanı, Miynet Qaharmanı dáptersheqlari, orden dáptershesi yamasa qorǵaw jumısları boyınsha

bólimdiń málimlemesi tiykarında beriledi;

• 
  urıs mayıpları hám urıs qatnasıwshısıları, sonıń menen birge sheńberi nızam
  

hújjetleri menen belgileniwshi olarǵa teńlestirilgen shaxslardıń. Usı jeńillik urıs mayıpıbıń (urıs qatnasıwshısınıń) tiyisli gúwalıǵı yamasa qorǵaw jumısları bóliminiń yaki basqa kepillikli organdıń málimlemesi tiykarında, basqa mayıplarǵa (urıs qatnasıwshısılarǵa) bolsa mayıptıń (urıs qatnasıwshısınıń) jeńilliklerge bolǵan huqıqı tuwrısındaǵı gúwalıq tiykarında beriledi;

• 
  on dana hám odan artıq balaları bar hayallardıń. Usı jeńillikti
  

beriw ushın puqaralardıń ózin ózi basqarıw organınıń balalar bar ekenin

tastıyıqlaytuǵın málimlemesi tiykar boladı ;

• 
  nızam hújjetlerinde belgilengen salıq salinbaytuǵın maydan ólshemi
  

sheńberinde pensionerlardiń;

Múlkinde salıq salınatuǵın mal-múlk bolǵan pensionerlar ushın fizikalıq shaxslardıń mal-múlkine salınatuǵın salıqtı esaplab shıǵarǵanda mal-múlk salıǵı salıq salınbaytuǵın eń kem muǵdardan asatuǵın maydannan tolıqnadı. Bunda salıq salınbaytuǵın eń kem muǵdar summasın anıqlaw ushın mal-múlktiń ulıwma inventarizaciya ma`nisi mal-múlk maydanınıń ulıwma muǵdarına bólinedi hám 60 kv.metrge (salıq salınbaytuǵın eń kem muǵdar ) kóbeytiriledi. Alınǵan nátiyje mal-múlktiń ulıwma inventarizaciya ma`nisinen shiǵarıladı.

Pensionerlar ushın byudjetke tolıqnatuǵın mal-múlk salıǵı summası tómendegi formula járdeminde anıqlanadı :

(V_um.- (V_um. /S_um.) * 60 kv.metr) * TR

bul jerde: S_um. - mal-múlk iyelegen maydanınıń ulıwma muǵdarı ;

V_um. - mal-múlktiń ulıwma inventarizaciya ma`nisi; TR- mal-múlk salıǵı stavkası.

Mısalı, múlk huqıqında pensionerge tiyisli bolǵan mal-múlktiń ulıwma inventarizaciya ma`nisi 22500000 swmdı quraydı, mal-múlk ulıwma maydanınıń muǵdarı -174 kv.metr, bul halda byudjetke tolıqnatuǵın salıq summası :