1. Ftor Xlor Brom

Laboratoriya usullari
Xlor laboratoriyalarda olish uchun odatda kuchli oksidlovchi moddalar (masalan, marganets oksidi (IV), kaliy permanganat, kaliy dichromat bilan vodorod xlorining oksidlanishiga asoslangan jarayonlar qo’llaniladi):
2KMnO₄ + 16HCl → 2KCl + 2MnCl₂ + 5Cl₂↑ +8H₂O
K₂Cr₂O₇ + 14HCl → 3Cl₂ + 2KCl + 2CrCl₃ + 7H₂O

Fizik xossalari

Gazsimon xlor nisbatan oson siqiladi. 8 atmosfera bosimi sharoitida xlor xona haroratida ham suyuqlanadi. Me’yoriy atmosfera bosimi ostida −34 °C gacha sovitilsa ham xlor suyuqlanadi. −34 °C va undan past haroratlarda suyuq xlor kristallanadi. U o‘tkir hidli gaz bo‘lgani uchun, havodagi gazsimon xlor miqdori 2-3 mg/m³ bo‘lgandayoq odam burni uni sezadi.

Izotoplari

Xlorning tabiatda massa soni mos ravishda, 35 va 37 ga teng bo‘lgan ikki xil barqaror izotopi uchraydi. Ushbu barqaror izotoplarning umumiy xlor miqdoridagi ulushi 75,78% va 24,22% ni tashkil qiladi. Xlorning boshqa izotoplari ham ma’lum. Lekin, ular radioaktiv moddalar bo‘lib, juda qisqa yarim yemirilish davriga egaligi sababli, tabiatda deyarli uchramaydi. Quyidagi jadvalda xlorning izotoplari haqida ma’lumot keltirilgan.

Izotop	Atom massasi (m.a.b.)	Yemirilish jarayoni	Yarim yemirilish davri	Yadroviy spini
^35Cl	34,968852721	−	Barqaror	3/2
^36Cl	35,9683069	β-yemirilish (^36Ar ga )	301000 yil	0
^37Cl	36,96590262	−	Barqaror	3/2
^38Cl	37,9680106	β-yemirilish (^38Ar ga )	37,2 daqiqa	2
^39Cl	38,968009	β-yemirilish (^39Ar ga )	55,6 daqiqa	3/2
^40Cl	39,97042	β-yemirilish (^40Ar ga )	1,38 daqiqa	2
^41Cl	40,9707	β-yemirilish (^41Ar ga )	34-soniya
^42Cl	41,9732	β-yemirilish (^42Ar ga )	46,8 soniya
^43Cl	42,9742	β-yemirilish (^43Ar ga )	3,3 soniya

Kashf etilishi tarixi va nomining kelib chiqishi

Xlorning vodorod bilan birikmasi – xlorovodorod birinchi marta 1772-yilda Jozef Pristli tomonidan olingan edi. Xlorni alohida element holatida olinishi esa 1774-yilda shved kimyogari Karl Vilgelm Sheele tomonidan amalga oshirilgan. U pirolyuzit minerali va xlor kislotasini o‘zaro ta’sirlashishi natijasida quyidagicha reaksiya keltirib chiqargan va natijada xlorni alohida holda ajratib olishga muvaffaq bo‘lgan:
4HCl+MnO₂→MnCl₂+Cl₂↑+H2O

Brom – bu yomon hid va zararliligi tufayli ehtiyotkorlik bilan murojaat qilish kerak bo’lgan moddadir. U kimyoviy jarayonlarda muhim o’rin tutadi. Shuningdek, u ozonning dushmani hisoblanadi.
Kimyoviy belgisi: Br
Lotincha nomi: Bromum
Atom raqami: 35
Davr: 4
Nisbiy atom massasi: 79.907
Guruh: 7.A
Oksidlanish darajasi:  +7, +5, +3, +1, 0, −1
Elektron konfiguratsiya: [Ar]3d¹⁰ 4s² 4p⁵
Aggregatsiya holati: Qattiq
CAS raqami: 7726-95-6
Ochilishi: 1825 yil
Ionlanish energiyasi [eV]: 11.84
Elektrmanfiylik: 2.96
Zichligi: 3.102 g /sm³
Brom ko’plab kimyoviy funktsiyalarga ega bo’lgan, ammo odamlar uchun juda xavfli bo’lgan elementdir. Agar ba’zi bir brom birikmalariga duch kelsangiz, teringiz darhol yara bo’ladi. Brom o’ziga xos yomon hidga ega va agar bu hid kiyimingizga singib ketsa, uni olib tashlashga qiynalalasiz. Ehtimol, kiyimni tashlab yuborish, hidni ketkazish xarajatlaridan kam xarajat qilinadi. Galogenlar orasida eng yengil elementlardan biri bo’lgan brom uchuvchan xususiyati tufayli ozonga jiddiy zarar etkazishi aniqlandi. Brom hatto ozonning uchdan bir qismiga zarar etkazish sababi sifatida ko’rsatiladi. O’zining yomon hidini va odamlarga va hayvonlarga etkazadigan zararlarini qoldirib, u ko’plab mahsulotlarni ishlab chiqarishda muhim rol o’ynaydi.