1-ilova Asosiy tushunchalar

Juda issik - kachonki tashki muxit issiklikni aktiv yuta olmasa. Sovuk - agar organizm ishlab 
chikaradigan issiklikdan kura tashki muxit tomonidan issiklik kup yutilsa. 
Insondan tashki muxitga issiklik kuyidagi omillar orkali uzatiladi: a) konveksiya orkali, b) 
konduksiya orkali, v) nurlanish orkali, g) namliklarni buglanishi orkali 
Bino tashki ximoya kurilmalari, injenerlik jixozlari muxitning mikroiklim shartlari(optimal 
xarorat, namlik, xavo almashinishi va x.k.)ga tulik javob berishi kerak. Xona mikroiklim 
talablari inson moslashganligiga, turar joy iklimi va yil fasllariga, insonni xarakteriga, 
kiyinishiga, inson sogligiga, yoshiga va boshkalarga karab uzgaradi. 
2.1 jadval. Turli xil iklim rayonlarda turar joy binolarining isitish tizimiga kuyiladigan gigiena 
talablari 
kursatkich 
fasl 
iqlimiy rayonlar 
I 
I I 
I I I 
I V 
xavo xarorati,S
kish 
21-22 
18-20 
18-19 
17-19 
yoz 
23-24 
23-24 
25-26 
25-26 
xavo namligi, % 
kish 
30-45 
30-45 
35-50 
35-50 
yoz 
35-50 
35-50 
30-60 
30-60 
shamol tezligi 
kish 
0,08-0,10 
0,08-0,10 
0,08-0,10 
0,08-0,10 
yoz 
0,08-0,10 
0,08-0,10 
0,1-0,15 
0,1-0,15 

---

tusuvchi 
kurilmalar-ning 
ichki sirtlarini 
xarorati 
kish 
21 
18 
18 
18 
yoz 
26 
26-27 
28 
28 
Kish paytida turar joy binolaridagi xarorat 18 – 20 
o
S, shimolda 21 – 22 
o
S, janubiy 
rayonlarda 17 – 19 
o
S ni tashkil kilish kerak, yoz paytida umerennыm iklim rayonlarda turar joy 
binosidagi xarorat 23 – 24 
o
S, janubiy rayonlarda 25 – 26 
o
S, sovitiladigan xonalarda 26 
o
S 
tashkil kilish kerak. 
Ayrim mikroiklim parametrlari va ularni birga kushish arxitektura yechimlarini tanlashga 
bevosita ta’sir kiladi. Xavo xarorati muxitda asosiy mezon xisoblanib, busiz boshka 
parametrlarni boxolash kiyin. Sirtlarda xaroratni ta’siri tanlangan materialga boglik buladi, 
masalan pol kurilmalari. Pollar xam materialiga karab, « sovuk » katta issiklik uzlashtiruvchi 
materiallardan kilingan, toshli, marmar pollar issik iklim sharoitli davlatlarda kuprok kullash, 
umerennom ikliklimli shimoliy rayonlarda « issik » ya’ni taxta pollardan foydalanish maksadga 
muofik buladi. Fazoni yaratuvchi arxitektor xavo xarorati va namligidan xam katta axamiyatga 
ega bulgan shamolni tugri talkin kilishi va baxolab bilishi kerak. Masalan - 30 
o
S da xattoki eng 
kuchsiz shamol (2-3 m/s) xam ochik xavoda kishini erkin aylanishga xam yul kuymaydi. Bunday 
shamollar xavo xarorati + 5 
o
S dan +20 
o
S atrofida sezilarli sovitish ta’siriga ega. 20 
o
S dan 
yukori bulgan temperaturada xavo namligi asosiy rol uynaydi. Namli xavoda buglanish 
kiyinlashadi va fakat shamol organizmni salkinlatadi. Xavo xaroratini 19 
o
S dan 29 
o
S gacha 
oshishi, tegishli xavo namligini 50 – 70 dan 30- 50 % gacha pasaytiradi. Agar namlik 
pasaymasa, u xolda fazoda shamollashtirish va aeratsiya birinchi muxim axamiyat kasb etadi. 
Bino, yashash maskanlari va shaxarlarni loyixa qilishda va qurishda qurilish mintaqasi, 
shamol esishining takrorlanishi va tezligi muxim axamiyatga ega. Ayniqsa, sanoat va qishloq 
xo‘jalik binolarini loyixa qilishda, tabiatni va yashash massivlarini ekologik ximoya qilishda 
shamol esishi e’tiborga olinadi. Mintaqalarda shamolni jugrofiy qutb tomonlaridan esishining 
takrorlanishi va tezligi meterologik stansiyalarda qayd qilinib boriladi. 
Shamol esishining takrorlanishi va tezligini ko‘rsatkichlari ixtiyoriy mashtabda chiziladi. 
Bu chizma, “Shamol yulduzi” deyiladi. Shamol esishining takrorlanishi va tezligini ko‘p yillik 
kuzatish ko‘rsatkichlari asosida yillik, fasliy va oylik yulduzi chiziladi. 
Iklimiy rayonlashtirish arxitekturaviy iklimshunoslikni asosiy tashkil kiluvchisi xisoblanadi. 
Bu arxitektor va iklimshunoslar yordamida loyixalash maksadida bevosita binolar tipologiyasi va 
shaxarsozlik yechimlariga boglik xolatda ishlab chikiladi.