1. Iqtisodiy talimotlar tarixni fanining predmeti va uslubi

48) Monetarism Fridmen
1950-1960-yillar davomida keynschilik ta`limotiga qarshi monetarizm ta‘limoti yuzaga keldi. Uning asosiy vakillaridan biri Milton Fridmen hisoblanadi. Uning ta‘limoti keynschilikka qarama-qarshi go`yadir. Keyns tomonidan yaratilgan konsepsiyada pul hech qanday rol o`ynamagan va narxlarning tushishi uchun hech qanday ahamiyat kasb etmagan. Keynsning tadqiqotlarida pulni yetkazib berish va narxlarning shakllanishi o`z ifodasini topgan. Ikkinchi jahon urushi yillarida rivojlangan davlat g`aznasi va qayta ta`minlash o`rtasidagi kelishuvlarning birida shu narsaga kelishib olindi, ya‘ni narxlarni eng past darajada saqlab turish uchun har qanday turdagi bondlarni sotib olish. Fridman buni bajarish uchun har qanday turdagi o`zgarishlarni amalga oshirgan. Monetaristlar davlatning iqtisodiyotda pulni yetkazib berish siyosati muhim rol
o`ynashini ta`kidlab o‗tishdi. Shuning uchun monetaristlarning asosiy muommosi pul hisoblangan. Monetarizm iqtisodiy ta‘limotlar tarixida keng tarqalgan mashhur
va nufuzli oqim bo‗lib, bu oqimning atoqli namoyandasi Chikago universitetining professori, iqtisodiyot sohasida Nobel mukofoti sohibi Milton Fridmen (1912) o‗z g‗oyadoshlari – monetaristlar bilan birga pul massasi bilan ishlab chiqarish o‗rtasidagi bog‗liqlikni tadqiq qildilar. Monetarizm keynschilar ta‘limotiga muqobil tarzda yuzaga kelgan bozor iqtisodiyotida pulni olqishlovchi nazariyadir. Bozor mexanizmi ustunligiga asoslangan M.Fridmen nazariyasiga ko‗ra erkinlik va xususiy tadbirkorlik o‗rtasida ichki bog‗liqlik mavjud. Faqat xo‗jalik erkinligi sharoitida siyosiy erkinlikka, iqtisodiy samaradorlikka va tenglikka erishish mumkin.

49) Nobel mukofoti iqtisodiyot bòyicha mukofotning tasis etilish xususiyatlari.
Shuni eslatib o’tmoqchimizki, 1901 yildan boshlab fizika, kimyo, mediyina (biologiya), adabiyot va tinchlikni saqlash sohalarida Nobel mukofoti berilib keladi. 1968 yili Shvestiyadagi Riksbankning 300 yilligi munosabati bilan va albatta iqtisodiyot fanining insoniyat hayotidagi yuksak rolini tan olish va rag’batlantirish maqsadida iqtisodiyot bo’yicha (oltinchi) Nobel mukofoti joriy etildi va 1969 yildan buyon har yili berib kelinmoqda. Birinchi bo’lib bu mukofot iqtisodchi - matematik olimlar gollandiyalik Yan.Tinbergen va norvegiyalik Ragnar Frishga «iqtisodiy jarayonlarni matematik tahlil etishda dinamik modellarni rivojlantirish va qo’llash bo’yicha tadqiqotlari uchun» Umuman olganda, 1969 yildan 2019 yilgacha mukofot 51 marta berildi va 84 olim uning laureati bo'ldi . Sovrinlar soni va uning laureatlari o'rtasidagi tafovut bitta sovrinni birdaniga bir necha kishiga berilishi mumkinligi bilan bog'liq. Shunday qilib, 51 ta mukofotdan bitta olim 27 marta, 18 marta - ikkitadan, 7 marta - uchta tadqiqotchi birdaniga olishdi . 2003 yilda 2 ta laureat bo'lgan.Sovrinni olish paytida laureatlarning o'rtacha yoshi 67 yosh edi . Eng yosh laureat 46 yoshida 2019 yilgi Iqtisodiyot mukofotiga sazovor bo'lgan amerikalik va frantsuz iqtisodchisi Ester Duflo; eng keksa boshqa amerikalik edi - Leonid Gurvich, bu mukofotni 2007 yilda 90 yoshida olgan. 84 laureatlarning 82 nafari erkaklardir. Iqtisodiyot sohasidagi yagona ayol laureatlar Elinor Ostrom va Ester Duflo bo'lib, ular mukofotni 2009 va 2019 yillarda olganlar.