1. Iqtisodiy talimotlar tarixni fanining predmeti va uslubi

44) Neoklassik maktab iqtisodiy modellashtirish
Neoklassik iktisodiy nazariya — iqtisodiy nazariyada marjinalizm gʻoyalari anʼanalarini davom ettirgan yetakchi yoʻnalish. Bu nazariyaning eng mashqur vakillari A. Marshall (Buyuk Britaniya), L. Valras (Shveysariya), J. Klark (AKD1), K. Viksel (Shvetsiya), A. Pareto (Italiya), P. Samuelson, K. Errou (AKD1) va boshqa Hozir jaqondagi iqtisodchilarning aksari-yat qismi Neoklassik iktisodiy nazariya n. tarafdorlaridir. Mazkur nazariya marjinalistik ta-moyillar asosida shakllanib, 20-asr dan Neoklassik iktisodiy nazariya n. deb nomlandi. Neoklassik iktisodiy nazariya n.da raqobatli bozorda tovarlar, xizmatlar narxining shakllanishini va ishlab chiqarish omillarini oʻrganish uchun eng soʻnggi — meʼyoriy kattaliklar — meʼyoriy naflilik va meʼyoriy unum-dorlik, meʼyoriy tushumlar, meʼyoriy harajatlar va boshqa tahlillari qoʻllaniladi. Neoklassik iktisodiy nazariya omillari va tovarlarning bozor narxi ularning kamyobligi bilan bogʻliq. Neoklassik iktisodiy nazariya n. nuqtai nazariga kura, meʼyoriy miqdorlar kishilar oʻzlarining iqtisodiy faoliyatida qabul qila-digan qarorlarida hal qiluvchi oʻrinni egallaydi. Neoklassik iktisodiy nazariya n.ning asosiy goyasi mukammal raqobat muvozanatli iqti-sodiyotni yaratadi degan qarashdaniborat. Shuningdek, bu nazariyada iqti-sodiyot tavsifiga mikroiqtisodiy yondashuvlar ustunlik qiladi


45)Hozirgi zamon institualizmi Gelbreyt
Gelbreyt fikriga ko‘ra, hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti hatti harakati murakkab texnikalarni ishlab chiqaruvchi yirik korporatsiyalar bilan aniqlanadi. Zamonaviy korporatsiyalarda real iqtisodiy hokimiyat kapital egalariga emas va hatto menejerlarga ham emas, balki texnalogik bilim egalari – texnostrukturaga tegishli bo‘ladi. Texnostruktura vakillari ishlab chiqarish to‘g‘risida o‘ziga xos professional bilimga va qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan axborotlarga ega. Albatta, rasmiy jihatdan muhim qarorlar, qoidaga ko‘ra, kompaniyaning etakchi menejerlari – direktor va uning o‘rinbosarlarining alohida huquqi hisoblanadi. Lekin barcha qarorlarni qabul qilish deyarli 100 foiz axborotlarga bog‘liq. Axborotlar esa texnostruktura «nazorati» ostida bo‘ladi.K.Gelbreyt tarixiy o‘xshashlik nuqtai nazaridan asoslab berishga harakat qiladi. Industrial jamiyatgacha bo‘lgan davrda asosiy ishlab chiqarish omili yer hisoblangan, negaki u ancha noyob resurs sifatida bo‘lgan Gelbreyt o‘zining keyingi asarlarida texnostrukturaga nisbatan tanqidiy fikrlarni aytgan. U texnostrukturani «bozor tizimini» eksplutatsiya qilishda (mayda va o‘rta biznesni), davlat amaldorlari bilan qo‘shilib ketishda, qurollanish ketidan quvishda, tabiiy resurslardan foydalanishdagi isrofgarchilikda, bozorga ta’sir ko‘rsatishning monopolistik uslublarini qo‘llashda ayibladi. Yirik korporatsiyalar davlat mashinasi bilan uzviy bog‘langan va undan naf ko‘radi: qulay buyurtmalarni va soliq imtiyozlarini oladi, raqobat kurashida siyosiy mexanizmdan foydalanadi. J.K.Gelbreyt davlat va jamiyat tomonidan texnostruktura faoliyati tartibga solinib turilishini qayd qilib o‘tadi. K.Gelbreyt fikriga ko‘ra, hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti hatti harakati murakkab texnikalarni ishlab chiqaruvchi yirik korporatsiyalar bilan aniqlanadi. Zamonaviy korporatsiyalarda real iqtisodiy hokimiyat kapital egalariga emas va hatto menejerlarga ham emas, balki texnalogik bilim egalari – texnostrukturaga tegishli bo‘ladi. Texnostruktura vakillari ishlab chiqarish to‘g‘risida o‘ziga xos professional bilimga va qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan axborotlarga ega. Albatta, rasmiy jihatdan muhim qarorlar, qoidaga ko‘ra, kompaniyaning etakchi menejerlari – direktor va uning o‘rinbosarlarining alohida huquqi hisoblanadi. Lekin barcha qarorlarni qabul qilish deyarli 100 foiz axborotlarga bog‘liq. Axborotlar esa texnostruktura «nazorati» ostida bo‘ladi