1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Changlar deb o‘z tarkibida qattiq moddaning mayda zarrachalarini tutgan gaz sistemalariga 
aytiladi. Chang tarkibidagi qattiq zarrachalar o‘lchami 3...70 mkm oralig‘ida bo‘ladi. 
Tutunlar tarkibida o‘lchami 0,3...5 mkm ga teng bo‘lgan qattiq modda zarrachalari bo‘ladi. 
Tutunlar bug‘ yoki gazlarning suyuq yoki qattiq xolatga kondensasiyalanish jarayoni orqali 
o‘tishda xosil bo‘ladi. 
Tumanlar suyuq va gaz fazalaridan tashkil topgan bo‘ladi. Tuman tarkibidagi suyuqlik 
zarrachalarining o‘lchami 0,3... 0,5 mkm ga teng. 
Chang tutun va tumanlar aerodispers sistemalar yoki aerozollar deb ataladi. Quyidagi rasmda 
turli jinsli sistemalarning klassifikasiyasi berilgan. 
Cho‘ktirish usuli suspenziya, emulsiya va changli gazlarni ajratish uchun ishlatiladi. 
Cho‘ktirish tezligi kichik bo‘lgani sababli bu usul asosan turli jinsli sistemalarni birlamchi 
ajratish uchun qo‘llaniladi. Cho‘ktirish jarayoni changli gazlar, suspenziya va emulpsiyalar 
tarkibidagi mayda qattiq zarrachalarning og‘irlik kuchi ta’sirida qurilma tubiga cho‘kishiga 
asoslangan. Cho‘ktirish jarayonlari tindiruvchi qurilmalarda olib boriladi. 
Cho‘kish tezligini aniqlash uchun aloxida olingan sharsimon qattiq zarrachalarning 
suyuqlik muxitda erkin cho‘kishini tekshiramiz: cho‘ktirish jarayonlari tindiruvchi qurilmalarda 
olib boriladi. Bu jarayonda cho‘kish tezligini xisoblash muximdir. 
Zarracha dastlab tez cho‘ka boshlaydi, so‘ngra og‘irlik kuchi qarshilik kuchiga teng 
bo‘lgandan so‘ng o‘zgarmas tezlik bilan bir xilda cho‘kadi. Shu o‘zgarmas tezlik cho‘kish tezligi 
deyiladi. Umumiy xolda tezligi quyidagi formuladan topiladi: 
ч
м
кз
ч
g
d




18
)
(
2


