1. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatining turlari

3. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini iqtisodiy tahlil qilishning maqsadi va vazifalari. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari faoliyatini operativ va strategik tahlil qilish. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari faoliyatini samaradorligi tahlili. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarida SWOT (Strong Weak Opportunity Threatness) tahlili.
Javobi: Respublikamizda kichik tadbirkorlik subyektlarining samarali faoliyat yuritishi va rivojlanib borishi ko’p jihatdan ular uchun yaratilgan shart-sharoitlarga bog’liq. Kichik tadbirkorlik rivojiga qulay imkoniyat yaratuvchi shart-sharoitlar orasida infratuzilma xizmatini alohida ajratib ko’rsatishlozim.
Kichik tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarish kengayib borishi bilan ularning
texnik ta’mirlash, moddiy-texnika ta’minoti, mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va sotish, kommunikauiya va aloqa, maslahat va axborot kabi bir qator xizmat turlariga talabi ortib boraveradi. Chunki kichik tadbirkorlik subyektlariga yuridik shaxs maqomini berish bilangina ish bitmaydi. Ularning to’laqonli faoliyatini faqat
mukammal tashkil etilgan infratuzilma bo’linmalari orqaligina tasavvur etish mumkin. Infratuzilma iqtisodiy tizimning bir qismini tashkil etib, u ishlab chiqarishning bir maromda faoliyat yuritishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. "Infratuzilma" so’zi lotin tilidan tarjima qilinganda "tuzilmadan tashqarida" ma’nosini anglatadi. Iqtisodiy nuqtai nazardan infratuzilma mohiyatiga quyidagi izoh ko’proq mos keladi: "inson hayoti va ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida faoliyatlar almashinuvi ta’minlovchi tovar va xizmatlar yaratishda o’ziga xos mehnat jarayonlari majmuasi".
K eyingi yillarda infratuzilma yuqori sur’atlar bilan rivojlanib bormoqda. Buni bir
qator omillar bilan izohlash mumkin. Xususan, ishlab chiqarishning o’sish sur’atlari infratuzilmalar rivojidan oldinda bormoqda va bu iqtisodiyotning rivojlanishiga ham o’z ta’sirini o’tkazmoqda. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari faoliyatini samaradorligi tahlili. Korxonalar xo'jalik faoliyatining iqtisodiy tahlili quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: 1) tahlil obyekti va predmetini tanlash va rejasini (dasturini) tuzish; 2) tahlil uchun zarur bo'lgan hisobot materiallarini у ig'ish; 3) ma’lumotlarni tanlash, qayta ishlash va taqqoslash holatiga keltirish; 4) ko'rsatkichlarni taqqoslash, tahlil qilish, natijalarini baholash, o'zgarish sabablarini aniqlash va omillar ta’sirini hisoblash; 5) tahlil natijalarini umumlashtirish, xulosa va takliflar berish. Tahlilning obyekti va predmetini tanlash va rejasini tuzish bosqichi xo'jalik nomi, tahlil mavzusi, o'tkazish muddatlari, ijrochilari, tahlil vazifalarini qamrab oladi. Tahlilning ikkinchi bosqichi tahlil uchun zarur bo'lgan ma’lumotlarni yig'ish, ularni o'zaro bog'liqligini, haqqoniyligini tekshirib ko'rish jarayonlarini o'z ichiga oladi. Tahlilning uchinchi bosqichida ko'rsatkichlarni tanlash, qayta ishlash, ular orasidagi bog'liqlikni belgilash, tahliliy jadvallar tuzish, ma’lumotlar bazasini taqqoslash holatiga keltirish vazifasi bajariladi. Tahlilning to'rtinchi bosqichida ko'rsatkichlarni taqqoslash va tahlil qilish asosida xo'jalikning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatiga baho beriladi. Biznes rejaning bajarilishi o'rganiladi. Qo'rsatkichlar dinamikasi tahlil etiladi. Erishilgan natijalar, ularning o'zgarish sabablari, omillarning ta’sir etish doiralari hajmi tahlil qilinadi. Tahlilning yakuniy bosqichida tahlilning natijalari umumlashtirilgan holda rasmiylashtiriladi, taklif va tavsiyalar beriladi. Tahlil yakuni qisqa, lo'nda, tushunarli tarzda bayonnoma, ma’lumotnoma shaklida ifoda etiladi. Umumlashgan tahliliy ma’lumotlar korxona faoliyatini rivojlantirish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, istiqbolIi reja topshiriqlarini belgilashning zaruriy asosi sifatida alohida bayonnoma va izohlar tarzidagi qisqa, lo'nda va tushunarli qilib yoritilishi lozim. Bayonnoma ma’Iumotlarining haqqoniyligi ko'p jihatdan hisob-kitob ishlarining hamda iqtisodiy tahlilning qay darajada yo'lga qo'yilganligiga va tahlil etuvchining kasbiy mahoratiga bog'liqdir. Odatda, korxona faoliyatining natijasi yuzasidan umumiy xulosa - tavsifnoma mazkur korxona ma'sul xodimlari tomonidan tuziladi va tahlil natijalari yuzasidan tuzilgan barcha axborotlar, yozma xulosalar jamlanib, korxona rahbariga, mulkdorlarga topshiriladi. Rahbar tahlil natijasiga asosan boshqaruv qarorlarini qabul qiladi. Xulosada barcha erishilgan yutuqlar bilan birga yo'l qo'yilgan kamchiliklar, ularning sabablari va qanday oqibatlarga olib kelganligi ko'rsatiladi. Ayniqsa, yo'l qo'yilgan xato va kamchiliklar uchun kimlar aybdor ekanligi ochiq-oydin ko'rsatilishi lozim, chunki bu tadbir kelajakda mazkur shaxs va boshqa ma’sul shaxslarning kamchilikka yo'l qo'ymasligini ta’minlaydi. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarida SWOT (Strong Weak Opportunity Threatness) tahlili.
Kuchli tomonlar korxona - u ustun bo'lgan narsa yoki qo'shimcha imkoniyatlarni taqdim etadigan xususiyat. Kuch mavjud tajribada, noyob resurslardan foydalanishda, ilg'or texnologiyalar va zamonaviy jihozlarning mavjudligida, yuqori malakali kadrlarda, yuqori sifatli mahsulotlar, shon-sharaf savdo belgisi va h.k. Zaif tomonlar korxona - korxona faoliyati uchun muhim bo'lgan narsaning yo'qligi yoki korxona hali boshqa kompaniyalar bilan taqqoslaganda muvaffaqiyatga erisha olmagan va uni noqulay ahvolga solib qo'ygan narsadir. Kamchiliklarga misol sifatida ishlab chiqarilgan mahsulotlarning juda tor assortimentini, kompaniyaning bozordagi yomon obro'sini, mablag'larning etishmasligini, xizmat ko'rsatishning past darajasini va boshqalarni keltirish mumkin. Bozor imkoniyatlari -- bu kompaniya ustunlikka erishish uchun foydalanishi mumkin bo'lgan qulay holatlar. Bozor imkoniyatlariga misol sifatida raqobatchilar mavqeining yomonlashishi, talabning keskin ortishi, yangi ishlab chiqarish texnologiyalarining paydo bo'lishi, aholi daromadlari darajasining oshishi va boshqalarni keltirish mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki, SWOT tahlili nuqtai nazaridan imkoniyatlar bozorda mavjud bo'lgan barcha imkoniyatlar emas, balki faqat korxona foydalanishi mumkin bo'lgan imkoniyatlardir. Bozor tahdidlari - sodir bo'lishi korxonaga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan hodisalar. Bozor tahdidlariga misollar: bozorga yangi raqobatchilarning kirib kelishi, soliqlarning oshishi, iste'molchi didining o'zgarishi, tug'ilishning pasayishi va boshqalar. Shuni ta'kidlash kerakki, turli korxonalar uchun bir xil omil ham tahdid, ham imkoniyat bo'lishi mumkin. Masalan, qimmatbaho mahsulotlarni sotadigan do'kon uchun uy xo'jaliklari daromadining o'sishi imkoniyat bo'lishi mumkin, chunki bu mijozlar sonining ko'payishiga olib keladi. Shu bilan birga, chegirmali do'kon uchun xuddi shu omil tahdidga aylanishi mumkin, chunki uning ish haqi oshgan mijozlari yuqori darajadagi xizmatni taklif qiluvchi raqobatchilarga o'tishi mumkin. SWOT tahlili ushbu tashkilotning barcha eng muhim a'zolari ishtirokida o'tkazilishi kerak. Bu tashkilot ichida aniq ko'rinib turishi kerak bo'lgan zaif va kuchli tomonlarni umumiy aniqlashga tegishli. Biroq, bu tahlil imkon qadar keng bo'lishi kerak. Eng qiyin narsa - tashkilotning zaif tomonlarini aniqlash, keyinchalik ular raqobatdosh tashkilotlarning hujumlarida paydo bo'lishi mumkin. Tashkilot a'zolari ular haqida juda istaksiz gapirishadi. SWOT tahlili aqliy hujum usullari yordamida amalga oshirilishi mumkin. Ammo, agar vazifa tashkilot rahbariyatini baholash bo'lsa, bu usul samarasiz bo'ladi, chunki tashkilot a'zolari boshqalar oldida o'zlarining haqiqiy fikrlarini ifoda etishdan qo'rqishlari mumkin. Bundan kelib chiqadiki, tahlilning aniq mualliflarining anonimligini ta'minlaydigan boshqa usullarni ham qo'llash kerak. Shu maqsadda, birinchi navbatda, tashkilotning har bir a'zosi tomonidan amalga oshirilgan tahlillarni to'plash, keyin esa umumiy tekshirish va muhokama natijalarini taqdim etish mumkin. Tahlilning barcha to'rt yo'nalishidagi nuqtalarning har biri tashkilotning oddiy a'zolari tomonidan sxema bo'yicha baholanishi mumkin: "ha", "yo'q", tuzatish kerak (qanday?). Tahlil sifatini uni o'tkazishga tashkilotdan tashqaridagi odamlarni jalb qilish orqali yaxshilash mumkin. To'g'ri, ular faqat yordamchi funktsiyalarni bajarishlari mumkin, chunki ular tashkilotni uning zaif va zaif tomonlarini mustaqil ravishda ajratish uchun etarli darajada bilishmaydi. kuchli tomonlari. Biroq, ular tashkilotning ichki "tartiblari" ga aloqador emasligi sababli, bunday shaxslar takliflarni baholashga qodir bo'lgan xolis hakamlar sifatida harakat qilishlari mumkin, shuningdek, aniq savollarni ko'tarib, tashkilotni yanada chuqurroq bo'lishga undashi mumkin. o'z pozitsiyalari va harakatlarini qayta ko'rib chiqish. Albatta, bu shaxslar tashkilot a'zolarining shubhasiz ishonchidan bahramand bo'lishlari kerak, chunki tahlil davomida e'lon qilish juda xavfli bo'lgan faktlar aniqlanishi mumkin. SWOT tahlilini o'tkazishda, xususan, imkoniyat va tahdidlarni tahlil qilishda oldingi tadqiqotlardan foydalanish kerak jamoatchilik fikri. Tashkilotning ma'lum bir muammo, muammo bilan bog'liqligi, unga har qanday sohadagi vakolatlari tegishli bo'lishi mumkin. yaxshi imkoniyat. Biroq, tashkilot nuqtai nazaridan, muayyan harakatlarni juda mashhur emas deb baholash jiddiy tahdid bo'lishi mumkin. Jamoatchilik fikrini o'rganish, shuningdek, zaif va kuchli tomonlarga oid tahlil xulosalarini tasdiqlashi mumkin. Tashkilotning kuchli rahbari bo'lsa ham, lekin bu shaxs jamiyatda juda mashhur bo'lmasa ham, uning mavjudligini tashkilotning kuchli tomonlariga bog'lash qiyin. Ma'lum bo'lishicha, bunday rahbar tashkilotni juda yaxshi boshqaradi (va bu ma'noda bu kuchli nuqta), lekin uning past mashhurligi tashkilot uchun xavf tug'diradi.