1. Kontaktli o`t oldirish tizimining tuzilishi. Kontaktli o`t oldirish tizimining ishlash prinsipi. O‘t oldirish tizimining ish jarayoni

3.2.2. O‘t oldirish tizimining ish jarayoni

O‘t oldirish tizimida sodir bo‘ladigan jarayonlarni uch bosqichga bo‘lish mumkin:

1. 
   uzgich kontaktlari tutashishi va o‘t oldirish g‘altagining birlamchi chulg‘amida tokning ortib borishi;
   
2. 
   uzgich kontaktlarining uzilishi va o‘t oldirish g‘altagining ikkilamchi chulg‘amida yuqori kuchlanish induksiyalanishi;
   
3. 
   o‘t oldirish shamlari elektrodlari orasida uchqunli razryad hosil bo‘lishi.
   

Bu uch bosqichni batafsil ko‘rib chiqamiz.
Birinchi bosqich. Uzgich kontaktlari tutashganda akkumulatorlar batareyasining kuchlanishi U, birlamchi tok i ni hosil qiladi va u quyidagi zanjir bo‘yicha o‘tadi (3.5-rasm): akkumulatorlarlar batareyasining musbat qutbi - qo‘shimcha qarshilik - o‘t oldirish g‘altagining birlamchi chulg‘ami - uzgich kontaktlari - massa - akkumulatorlar batareyasining manfiy qutbi. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko‘ra:
U + e_s = iR . (3.1)
Bunda R = R₁ + R_q birlamchi zanjirning umumiy qarshiligi; R₁- birlamchi chulg‘ami qarshiligi; R_q - qo‘shimcha qarshilik; e_s - birlamchi chulg‘am o‘ramlarida induksiyalangan o‘zinduksiya EYUKi.


di
e_s L .
dt
Bu ifodani (3.1) ga qo‘ysak, birlamchi tok o‘sish jarayonining differensial tenglamasi hosil bo‘ladi:
U _Ldi _iR .
dt
Bu differensial tenglama yechilsa, quyidagi ifoda hosil bo‘ladi:
_{i } ^U _(1e^R_L^t ₎ . (3.2)
R
Demak, uzgich kontaktlari ulangan holda birlamchi tok eksponenta bo‘ylab ortib, o‘zining maksimal - barqaror qiymatiga intiladi (3.6-a rasm) :
U
I₁  .
R