1. Korxona xavfsizligini taminlashni tashkil etish va boshqarish yollari

Korxonani iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash tamoyillarini o’rni va ahamiyati
Xavfsizlik tamoyillari - xavfsizlikni ta’minlash taktika va strategiyasiga bo‘lgan asosiy talablar xavfsizlikning maqsad va vazifalarini hal qilishning to‘g‘ri yo‘llarini tanlashdir.
Ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
* qonuniylik tamoyillari;
* mustaqillik va mas’uliyat;
* iqtisodiy maqsadga muvofiqlik va foydalilik;
* maqsadli-dasturiy rejalashtirish;
* o‘zaro aloqalar va muvofiqlashtirish;
* mehnatni ilmiy tashkil qilish.
* oshkoralik va zaruriy maxfiylikning uyg‘unligi
* Ixtisoslashuv va yuqori kasbiy malaka
Shu bilan bir vaqtda korxona o‘z faoliyatining muhim yo‘nalishlari xavfsizligini ta’minlash uchun muayyan chora-tadbirlarni amalga oshirishi kerak va buning uchun avvalo, mos keluvchi qo‘riqlash tartibini yaratish lozim. Mamlakatimiz va xorij amaliyoti tajribasi bunda quyidagi faoliyat turlarini ajratib ko‘rsatadi:
1. Bino va inshootlar, aloqa tarmog‘i qurilma va uskunalarini qo‘riqlash tartibini ta’minlash.
2. Tezkor xavfsizlik – maxfiy axborotlarga bo‘lgan vakolatni boshqarish, kelibketuvchilar, transport va yuk tashishni nazorat qilish, qoidabuzarlik holatlarini tekshirish, axborot xavfsizligini ta’minlash.
3. Xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha ma’muriy faoliyat - personalni tayyorlash va o‘qitish, inspeksiya, taftish va nazorat, muammoli vaziyatlarning oldini olish, istiqbolli chora-tadbirlarni ishlab chiqish.
4. Moddiy boyliklarni himoya qilish va tabiiy ofatlar bilan kurash - yong‘inlarning oldini olish, yong‘in xavfsizligi va ogohlantirish qurilmalari holatini kuzatib borish va hokazolar.
Xavfsizlik xizmati korxonaning tuzilmaviy birligi bo‘lib, xavfsizlik tartibini ishlab chiqish, o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, unga rioya qilinishini nazorat qilishni amalga oshiradi.
U o‘z faoliyatida quyidagilarga asoslanishi lozim:

• 
  qo‘riqlash tartibini tashkil etish bo‘yicha qoidalar;
  
• 
  rahbar, mutaxassis va texnik xodimlar uchun maxfiy ma’lumotlar bilan ishlash bo‘yicha lavozim yo‘riqnomasi;
  
• 
  ma’lumotlarni texnik-muhandislik jihatidan himoya qilishni tashkil etish bo‘yicha lavozim yo‘riqnomasi;
  
• 
  xorijiy vakolatxonalar va vakillar bilan ishlash bo‘yicha lavozim yo‘riqnomasi.
  

Belgilangan vazifalarni bajarish uchun korxonaning xavfsizlik xizmati quyidagilarni amalga oshiradi:

• 
  ma’muriy-taqsimlash funksiyasi, xavfsizlik tartibini o‘rnatish va ta’minlash, mas’ul shaxslarning korxona xavfsizligini ta’minlash masalalari bo‘yicha huquq va majburiyatlarini belgilash, shuningdek, korxonaning mazkur faoliyat turi sohasidagi vakolat funksiyalarini amalga oshirishga oid qarorlar tayyorlash yo‘li bilan amalga oshiriladi;
  
• 
  xo‘jalik-taqsimlash funksiyasi, xavfsizlik xizmatining korxona xavfsizligini ta’minlashda zarur bo‘lgan resurslarni belgilash, korxona mulki va intellektual boyliklarini saqlash va ulardan oqilona foydalanishni ta’minlash chora-tadbirlarini tayyorlash va amalga oshirishda ishtirok etishi yo‘li bilan amalga oshiriladi;
  
• 
  hisob-nazorat funksiyasi, tijorat-moliyaviy faoliyatning eng muhim yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish va korxonaning moliyaviy barqarorligiga tahdid soluvchi xavf-xatarning oldini o‘z vaqtida olish, ularning manbalarini baholash, xavfli holatlarni nazorat qilishni yo‘lga qo‘yish, korxona xavfsizligiga ta’sir ko‘rsatuvchi salbiy omillarni hisobga olish, shuningdek, korxonaning hayotiy ehtiyojlariga tahdid soluvchi g‘irrom raqiblar, ishonchsiz hamkorlar, shaxslar va tashkilotlar haqida ma’lumotlar yig‘ish yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  ijtimoiy-kadrlar funksiyasi, xavfsizlik xizmatining kadrlarni joylashtirish, mehnat jamoalaridagi salbiy fikrlar, ijtimoiy ziddiyatlarning yuzaga kelishi sabablari va sharoitlarini aniqlash, janjallarning oldini olish, xodimlarga yo‘riqnoma berish, ularda belgilangan xavfsizlik normalariga rioya qilish uchun javobgarlik tuyg‘usini shakllantirishdagi ishtiroki orqali amalga oshiriladi;
  
• 
  tashkiliy-boshqaruv funksiyasi, korxona xavfsizligini ta’minlash jarayonini boshqarishning doimiy tashkiliy tuzilmasini yaratish, qo‘llab-quvvatlash va o‘z vaqtida qayta tashkil etishga boshqaruv ta’sirini ko‘rsatish, faoliyatning alohida yo‘nalishlari bo‘yicha moslashuvchan vaqtinchalik tuzilmalar, alohida bo‘g‘inlar o‘rtasida belgilangan dasturiy maqsadlarga erishish uchun o‘zaro aloqalar va muvofiqlashtirishni tashkil etish yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  rejali-ishlab chiqarish funksiyasi, korxona xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha alohida maqsadli rejalar va dasturlar majmuini ishlab chiqish, ularni amalga oshirish, xavfsizlik tartibini o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlashga oid chora-tadbirlarni tayyorlash va bajarish yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  tashkiliy-texnik funksiya, korxonada xavfsizlik tartibini moddiy-texnik jihatdan ta’minlash, maxsus texnikalar hamda yangi, progressiv texnologiyalar, maxfiy tartib va boshqa maxsus faoliyatlarni o‘zlashtirish yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  ilmiy-uslubiy funksiya, korxona xavfsizligini ta’minlashning ilg‘or tajribalarini to‘plash va tarqatish, xodimlarni o‘qitishni tashkil etish, korxona oldida yuzaga keluvchi korxona xavfsizligini ta’minlashga oid muammolarni hal qilishning ilmiy jihatdan ishlab chiqish va uning bu sohadagi faoliyatini uslubiy ko‘rsatmalar bilan ta’minlash yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  axborot-tahlil funksiyasi, xavfsizlikka oid ma’lumotlarni maqsadli ravishda yig‘ish, to‘plash va ular bilan ishlash, buning uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni analitik tahlil qilishning texnik va uslubiy vositalarini yaratish va ulardan foydalanish, korxonaning manfaatdor bo‘linmalari va alohida shaxslarni xavfsizlik xizmatida mavjud bo‘lganma’lumotlar bilan ta’minlash yordamida amalga oshiriladi.
  

Ko'pgina mualliflar xavfsizlik tizimlarini ko'rib chiqishda aniq yoki bilvosita bir xil fikrlash chizig'idan foydalanadilar. Dastlab, mafkuraviy nuqtai nazardan, o'z moliyaviy-xo'jalik faoliyatiga ega bo'lgan korxona mavjudligi, keyin korxona uchun tahdidlarning paydo bo'lishi va faqat tahdidlardan himoya qilish zaruriyatini hisobga olgan holda, xavfsizlik tizimini yaratish taxmin qilinadi. Agar xavfsizlik tizimi xavfsizlikni ta'minlashning turli usullari va vositalarini o'z ichiga olsa, u holda kompleks yondashuvni amalga oshirish deb e'tirof etiladi. Shunday qilib, ko'plab mualliflarning tushunishidagi murakkablik - bu turli xil tahdidlardan himoya qilishning barcha imkoniyatlari va xilma-xilligi.
Integratsiyalashgan yondashuvni amalga oshirishning yana bir mexanizmi, yuqorida aytib o'tilganidek, mumkin. Korxona xavfsizligini ta'minlaydigan yagona kompleks sifatida faqat tor ma'noda xavfsizlik tizimini emas, balki korxonaning butun moliyaviy-xo'jalik faoliyatini ko'rib chiqish taklif etiladi. Ya'ni, yaratilgan korxonani va uning joriy moliyaviy-xo'jalik faoliyatini himoya qilish bo'yicha chora-tadbirlar kompleksini ishlab chiqish va amalga oshirish emas, balki korxonani darhol tashkil etish va moliyaviy-xo'jalik faoliyatini amalga oshirish, ularning tahdidlarga qarshi turishini ta'minlash taklif etiladi. majburiy mulk. Agar korxona allaqachon tashkil etilgan va moliyaviy-xo'jalik faoliyatini amalga oshirayotgan bo'lsa, u holda iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash uchun nizomni, tashkiliy tuzilmani va biznes jarayonlarini qurishni o'zgartirish maqsadga muvofiqdir.
Ushbu yondashuv:
- korxonani tashkil etish, nizomni tuzish, xodimlarni yollash, tashkiliy tuzilmani ishlab chiqish, biznes-jarayonlarni qurish, yozish bosqichidan boshlab ketma-ketlik bilan xavfsizlik talablarini hisobga olish zarurligini ta'minlaydi. ish tavsiflari, joriy moliyaviy-xo'jalik faoliyatini olib borishgacha;
- o'z xavfsizligini zarurat tufayli korxonaga qo'shimcha sifatida emas, balki boshqa bo'linmalar bilan teng ravishda moliya-xo'jalik faoliyatida ishtirok etuvchi uning uzviy qismi deb biladi;
- katta ehtimol bilan, u iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash uchun korxonaning umumiy xarajatlarini kamaytirishi va iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha ish samaradorligini oshirishi kerak (afsuski, mualliflar ushbu masala bo'yicha etarli qiyosiy statistik ma'lumotlarga ega emaslar);
- avtonom nazorat xizmatlarining samaradorligi pastligi va birinchi navbatda keng ko'lamli chora-tadbirlarni ishlab chiqish, muvofiqlashtirish va muvofiqlashtirish bilan nazorat xizmatini qurish zarurligini ko'rsatadigan korxonalarni rivojlantirish bo'yicha mutaxassislarning xulosalari bilan mos keladi.
Aslida, amalda bu yondashuv shartli ravishda ikki guruhga bo'linadigan korxonalarda amalga oshiriladi. Birinchi guruhga o'z faoliyatining o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, bir qator tahdidlarni aniq va doimiy ravishda boshdan kechirayotgan korxonalar kiradi. yuqori daraja ularning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash ularning faoliyatining aniq va mutlaq zarur shartidir. Ikkinchi guruh - mulkdorlari yoki rahbariyati o'tmishda huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari bo'lgan yoki bir qator sabablarga ko'ra xavfsizlik xizmatining ta'siri katta bo'lgan korxonalardir. kompleks yondashuvni amalga oshirishning taklif etilayotgan mexanizmi quyidagicha bo'lishi kerak;
- xavfsizlik tizimining siyosati, strategiyasi va kontseptsiyasi kabi tarkibiy qismlari xavfsizlikning ilmiy nazariyasini hisobga olgan holda, umuman korxona (missiya, strategiya, nizom va boshqalar) uchun fundamental qoidalarni ishlab chiqish bilan bir vaqtda ishlab chiqiladi. va ularga qarshi chiqmang;
- ularga muvofiq korxonaning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash tizimining o'zagi bo'lgan xavfsizlik tizimi yaratiladi. Xavfsizlik tizimining faoliyatida korxonaning boshqa bo'linmalari bilan o'zaro munosabatlarga, ularning faoliyatini korxonaning iqtisodiy xavfsizligini eng samarali va kafolatli ta'minlaydigan tarzda tashkil etishga katta e'tibor beriladi;
- ularga muvofiq korxonaning tashkiliy tuzilmasi va moliyaviy-xo'jalik faoliyatiga qo'yiladigan xavfsizlik talablari ishlab chiqiladi va hisobga olinadi, tashkiliy tuzilma shakllantiriladi, korxonaning moliyaviy-xo'jalik faoliyati tartibga solinadi.
Korxona xavfsizlik tizimini yaratish tamoyillarining turli tasniflari mavjud:
- qonuniylik;
- kuch va vositalardan kompleks foydalanish;
- korxona ichida va tashqarisida muvofiqlashtirish va o'zaro hamkorlik;
- kompetentsiya;
- iqtisodiy maqsadga muvofiqligi;
- faoliyatning rejalashtirilgan asosi;
- izchillik;
- profilaktika choralarining ustuvorligi (o'z vaqtida);
- uzluksizlik;
- iqtisod;
- o'zaro ta'sir;
- oshkoralik va maxfiylikning kombinatsiyasi;
- murakkablik;
- ajratish;
- ishonchlilik;
- oqilona yetarlilik;
- davomiylik.
Korxona xavfsizligi quyidagilar bo'lishi kerak:
- davomiy;
- rejalashtirilgan;
- markazlashtirilgan;
- faol;
- ishonchli;
- universal;
- murakkab.
Iqtisodiy xavfsizlik tizimini qurishning o'ziga xos xususiyati va ayni paytda qiyinligi shundaki, uning samaradorligi deyarli butunlay inson omiliga bog'liq. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, korxonada qo'riqlash xizmati boshlig'i, zamonaviy texnik vositalar bilan professional tayyorgarlikka ega bo'lgan taqdirda ham, jamoangizdagi har bir xodim iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning ahamiyati va zarurligini anglab etmagunicha, kerakli natijalarga erisha olmaysiz.
Iqtisodiy xavfsizlik masalalarida muammoning dolzarbligini, birinchi navbatda, korxona rahbarining o‘z o‘rni va tushunishi har qachongidan ham muhimroqdir. Direktor va agar mavjud bo'lsa, xavfsizlik xizmati rahbari xodimlar o'rtasida asosiy korporativ qoidalardan birini targ'ib qilishlari kerak: “Kompaniya sizning ikkinchi oilangizdir. Kompaniya barcha xodimlarni ish bilan ta'minlaydi, moddiy boyliklar, martaba istiqbollari va boshqalar. Shu munosabat bilan, har bir xodimning vazifasi kompaniyaning (shuningdek, uning oilasining) muvaffaqiyati va moliyaviy ahvolini oshirishdir. Axir, korxona muvaffaqiyati - bu uning xodimlarining barqarorligi va istiqbolidir.