1-kurs tarixyo`nalishitalabalariuchunArxeologiyavaetnologiyafanidan yakuniynazoratsavollari 1-variant

Variant-34

1. 
   JanubiyTojikistonningpaleolitdavriyodgorliklari
   
2. 
   Zamonbobomadaniyati
   
3. 
   Maykopmadaniyati
   

1

Tojikistondagi Xojagor makonidan esa oq, qora va kok rangdagi chaqmotoshlardan yasalgan mehnat qurollari toplami topib organilgan. Bu tosh qurollar nukleus, qadama, plastinka va boshqalardan iborat. Bulardan tashqari maxsus mehnat qurollari (parmalagich, teshgichlar) ham topib organilgan.

Tojikiston Pomir tog tizmasidan Darvoza togining garbiy qismidagi daryo vohasida kop qatlamli SHugnou joy-makoni joylashgan. Bu makonda tortta madaniy qatlam aniqlangan. Makonning umumiy maydoni 500 m. kv. bolib, madaniy qatlamlar bir-birlariga nisbatan kichiklashib boradi. Birinchi va ikkinchi madaniy qatlamlarda olov qoldigi izlari yoki kuygan tuproq izlari topib tekshirilgan. Uchinchi madaniy qatlamdan esa ish joyi orni aniqlangan. Tortinchi madaniy qatlamdagi qoldiqlarga kora bu qatlamda yashash joylari bolmagan. Olov qoldiqlari makonda odamlar uzoq yashamaganliklaridan dalolat beradi. Mehnat qurollariga kora manzilgoh bu erda yashagan ovchi qabilalarining vaqtinchalik lageri bolganligidan guvohlik beradi. SHugnoudan topilgan barcha tosh qurollarni uch (1-madaniy qatlam, II-madaniy qatlam, III-madaniy qatlam) guruhga bolish mumkin. Birinchi madaniy qatlamdan kop sonli plastinka, nukleus-qirgichlar topilgan. Mehnat qurollari bir xilda (keskich, plastinka, retushli parrakchalar va boshqalar).Қорато I жой-макони. Б жой-мако Урт Осиё, хусусан

Тожикисто территориясидаг эн қадимг то аср ёдгорлик-

ларида биридир.

Қорато I Душанб шаҳрида 50 к жануби-шарқд бўлибг

Утага қишлоғида 1 к шарқи-жанубда, Яво Қоратоғининг

юқор қисмидадир. Юрган-Дар жарлигинин жануби-шарқий

соҳилида, океа сатҳида 1720 метр, Вах дарёс сув сатҳидан

зс 1125 мет баландд жойлашган.

Қорато 1 нин мадани қатламларида чақмо дар тош-

ларида тайёрланга хилма-хи меҳна қ ро лари, чунончи қирғич, тешгич, чоппер, қирғичча, учриндилар, то парчалари,

нуклеуслар, бутун-буту қайро тошлар, шунингде қўпо тош

чопқила топилган.

Қорато I маконида топилга то қуролла в бошқа

буюмларн термолюминесцен услуб била текшири в тош

қуролларн қиёси ўргани натижалариг қара хулос чиқа-

рилса, 5-қатламдаг буюмларнин санас милодда аввалги

250—180 мин йи қадими даврг бори тақалади. Б қадимги

то асринин ўрт в сўнгг ашелга, Европадаг рис ёк рисе-

вюр музлани давринин бошлариг тўғр келади.

Тадқиқотларнин натижас Қорато I жой-макон Урта

Осиёдаг эн қадими то аер ёдгорликларидан. бир экан-.

лигин кўрсатди.

Хаволан жой-макон Хаволан қишлоғида 7 к шимоли-

шарқд жойлашга бўлиб, денги сатҳида 1800—2000 к ба

ландд дир. Хаволангдаг Ханк I II қатламларида йирик

учриндилар, то парчалари, то чопқила в бошқ нарсалар

топилган. Қайрубо кесмас қатламида ҳа то қуролла то-

пилиб, мазку кесмада олинга со тупроқнин ёш 150000

йилг тен эканлиг аниқланган.

То куролла в магмати жинсла учриндиларинин чет-

лар эс ретушланган.

Хаволан жой-маконинин ёш 150—160 мин йилликларга

мансу бўлиб, Қорато маконида кейинг босқи ҳисоб-

ланади.
2 Zаmоnbоbо mаdаniyati Zаrаfshоn dаryosining quyi hаvzаsidа tоpilgаn chоrvаchilik vа mоtigа dеhqоnchiligi bilаn shug’ullаngаn qаbilаlаrning yodgоrligi hisоblаnаdi. U Buхоrо vilоyati Qоrаko’l tumаnining cho’l zоnаsidаgi Zаmоnbоbо ko’li bo’yidа jоylаshgаn.

Zаmоnbоbо mаdаniyatigа оid qаbristоn 1950 yildа Ya.G’.G’ulоmоv tоpdi. Qаbristоndа 1951–1960 yillаrdа оlib bоrilgаn аrхеоlоgik tаdqiqоtlаr nаtijаsidа brоnzа dаvrigа оid 40dаn оrtiq qаbr оchilgаn. Mоzоrlаr tuzilishi jihаtidаn аyvоnli lахаt (pоdbоy) shаklidа bo’lgаn. Zаmоnbоbо qаbristоnidаn yaprоqsimоn shаkldа ishlаngаn tоsh pаykоnlаr, оsti yassi vа tuхumsimоn bo’lgаn sоpоl idishlаr, brоnzаdаn ishlаngаn kurаkchаlаr, hаlqаsimоn bilаkuzuklаr, qimmаtbаhо tоshlаrdаn yasаlgаn judа ko’p munchоqlаr, jеz оynа, ignа, bigiz, tеrrаkоtа hаykаlchа, nаmоzgоh mаdаniyatigа tеgishli sоpоl pаrchаlаri vа bоshqа nаrsаlаr tоpilgаn.

1961 yili А.Аsqаrоv Zаmоnbоbо qаbristоnidаn unchа uzоq bo’lmаgаn jоydаn, Zаrаfshоnning qаdimgi o’zаni Gurdush–Gujаyli sоhilidаn shu mаdаniyatgа tеgishli qishlоq qоldiqlаrini tоpdi. U еrdа оlib bоrilgаn аrхеоlоgik tаdqiqоtlаr nаtijаsidа zаmоnbоbоliklаrning хo’jаligi vа turmushigа dоir yangi mаtеriаllаr to’plаndi. U еrdаn еrto’lа tipidаgi kulbа hаrоbаsi, bir nеchtа еngil chаylа o’rni, ikki yarusli хumdоn hаrоbаsi vа dеvоr qоldiqlаri tоpib o’rgаnildi. Еrto’lа mаydоni 200 kv.m bo’lib, uning mаydоnidа qаtоr o’chоqlаr, kulbа kаrkаsining ustun chuqurchаlаri sаqlаngаn.

3

Maykop madaniyati - Shim. Kavkaz togʻ oldi hududlarida tarqalgan arxeologik madaniyat (mil. av. 3ming yillikning 2-yarmi). 1897 y. tekshirilgan Maykop qoʻryuni nomilan olingan. Maykop madaniyatiga koʻplab k,oʻrgonlar, baʼzan mustahkamlaigan manzilgohlar mansub. Maykop madaniyatining soʻnggi bosqichida tosh maqbaralar, jumladan, dolmenlar paylo boʻlgan. Asosiy mehnat va jangovar qurol sifatida mis boltalar, motigalar, choʻqmorlar, pichoqlar, xanjarlar, pashiaxalar, nayza uchlari hisoblangan. Turli bezak buyumlari, Maykop madaniyatiga mansub qabilalar Sharq xalqlari bilan aloqada boʻlishganilan dalolat