1-Laboratoriya ishi: Moddalarning molekulyar tuzilishini. Refraktometrik usul bilan o’rganish

Qilingan ish haqida hisobot.

1. 
   Tajribadan olingan ma’lumotlardan foydalanib, grafik chiziladi, buning uchun temperaturaning qiymati absissa o‘qiga va sirt tarangligining erg/sm2 hisobidagi ordinata o‘qiga qo‘yib chiqish.
   
2. 
   Sirt tarangligini Rebinder metodi bilan o‘lchash ustanovkasi sxemasini chizish.
   

9-Labaratoriya ishi: SAXARIMETR YORDAMIDA SAXAROZANING GIDROLIZLANISH REAKSIYASI KINETIKASINI O’RGANISH

Nazariy qism
Ko’pincha bir nechta modda ishtirokida boradigan reaksiyalar birinchi tartibli reaksiyalarning kinetic tenglamasi bilan ifodalanadi


(1)

Ushbu tenglamaga muvofiq bo’lgan holat bitta yoki bir nechta komponent mo’l miqdorda olinganida, reaksiya jarayonida ularning konsentratsiyalari o’zgarmas bo’lganda va reaksiya tezligi konsentratsiyaga kirganda kuzatiladi.

Mazkur turdagi reaksiyalarga saxarozaning gidrolizlanish reakisyasi inversiyasi ni misol qilish mumkin. Bu reaksiya kislotali muhitda (katalizator-H+) ketadi. Reaksiya natijasida glukoza va fruktoza hosil bo’ladi.

С₁₂Н₂₂О₁₁ + Н₂О = С₆Н₁₂О₆ + С₆Н₁₂О₆

Reaksiya ikki bosqichda ketishi aniqlanadi. Birinchi bosqichda saxaroza protonlanadi.

С₁₂Н₂₂О₁₁ + Н⁺↔ (С₁₂Н₂₂О₁₁)Н⁺

Bu bosqich tez boradi. Hosil bo’lgan zarracha boshlqng’ich moddalar bn muvozanatda bo’ladi. Shuning uchun maskur bosqich uchun muvozanat konstantasini quyidagi ko’rinishda yozish mumkin.

(2)
Ikkinchi bosqich-protonlangan molkulalarning gidrolizlanish bosqichlari:
(С₁₂Н₂₂О₁₁)Н⁺ + Н₂О = С₆Н₁₂О₆ + С₆Н₁₂О₆ + Н⁺
–sekin boraadigan bosqich asosiy (limitlovchi) bosqich hisoblanadi. Uning tezligi
(3)
Ga teng. Bu joyda к₂ – ikkinchi bosqich tezligining tezligining konstantasi
Oraliq mahsulot (С₁₂Н₂₂О₁₁)Н⁺ ning konsentratsyalarini (1) tenglamadan toppish mumkin.1 tenglama 2 bilan birlashtirilsa
(4)
hosil bo’ladi. Suvning konsentratsiyasi saxarozaning konsentratsiyasidan ko’p bo’lganligi bois, suvning juda oz qismi reaksiyga kirishadi. Shuning uchun suvning konsentratsiyasini doimiy deb olish mumkin. Katalizator - vodorod ionlarini sarflanmaganligi uchun [H⁺]=const. Shunday qilib к₂К_сc_Н+c_Н2О = к –doimiy bo’lib, uni birinchi tartibli reaksiya tezligi konstantasi sifatida qarash mumkin. Ya’ni 4- tenglama 1- tenglama bilan bog’lanadi. 1 - tenglamani integrallab konsentratsiyaning vaqtga bog’liqligi ifodasini keltirib chiqariladi.
(5)
Bu joyda с₀ – т = 0 bo’lganda saxarozaning boshlang’ich konsentratsiyasi demak agar reaksiya birinchi tartibli bo’lsa unda konsentratsiya logarifmi vaqt mobaynida chiziqli tarzda kamayadi. 5 tenglama reaksiya tezligi konstantasini vaqt mobaynida konsentratsiyani o’lchash yo’li bilan aniqlash imkonini beradi:



Eritmalarning qutblangan nur tekisligini burish burchagi СМ-3 (yoki shunga o’xshash) polyarimertda o’lchanadi. Bu asbob trubka shakliga ega bo’lib, bir tomonida polyarizator, ikki tomonida analizator joylashgan. Harakatsiz polyarizator bir nechta Nikol prizmasidan tashkil topgan va yorug;lik manbayidan kelayotgan qutblanmagan nur dastasini bir yo’nalishda qutblangan nurga aylantirib beradi.analizator polyariator bilan bir optic o’qda joylashgan Nikol prizmasi bo’lib, u manashu o’qda aylana oladi. Analizator faqat malum tekislikda qutblangan yorug’likni o’tkazadi. Analizator dastasini aylantirib uni shundayxolatga keltirish mumkinki uni polyarizator orqali o’tgan yorug’lik so’nadi, polyarimetr okulyaridagi ko’rish doirasi bir tekis kuchsiz yoritilgan bo’ladi. Bunday xolat polyarizator va analizator o’rtasida optic faol muhit bo’lmaganda 0 nuqta sifatida olinadi

Agar polyarimetr rubkasi optic foal modda eritmasi joylansa qutblangan yorug’lik , qutblangan yorug’lik tekisligining burilishi hisobiga eritmadan o’tayotgan yorug’lik o‘tishi yorug’lik so’nishi uchun analizator qandaydur burchakka burilishi zarur. Polyarizator bilan birga 360°C ga bo’lingan shkalali limb ham aylanadi. Limb nonius deb ataladigan, bir biriga diametral joylashgan yordamchi shkalalarga nisbatan suriladi va burish burchagini 0,02° gacha aniqlikda o’lchash imkonini beradi.

O’lchash limbining o’ng shkalasida quyidagicha o’tkaziladi. Butun qiymatli graduslar limb shkalasida noniusning nolli bo’laklarida xisoblab beriladi. (0,5°C ham ahamaiyatga ega bo’lishi mumkin). Olingan songa limbning istalgan bo’linishi bilan muvofiq keluvchi nonius bo’laklariga tog’ri keluvchi nonius bo’laklariga tog’ri keluvchi kattalik ko’shiladi.