1 лаборатория иши

8 - Laboratoriya ishi.


Gruntni yumalatish chegarasidagi namligini aniqlash.

Gruntni yumalatish chegarasidagi namligi deb - uni tabiiy namligini kamaytirib yoki ko’paytirib qilingan loyni namunasini qo’l kaftlari orasida yumalatganda, grunt ipini diametri 2-3 mm larga teng bulganda uni sirtida yoriqchalar paydo bo’lib ikki chekkasidan uqalanib uzila boshlagan xolatidagi namlik ko’ratgichiga aytiladi - W_R bilan belgilanib, namligi foiz bilan o’lchanadi.

Gruntni bu chegara namligi - ularni quyi chegara namligi deb xam ataladi.
Maqsadi:
Mavzu bo’yicha talabani olgan nazariy bilimlarini tajrib ishlari asosida mustaxkamlash, uni tajriba sinovida qanday usullar bilan aniqlash, qaysi asboblardan foydalanib ishlarni bajarish sir-asrorlarini talabalarga singdirishdir.
Amaliy axamiyati:
Gruntlarni bu chegara namligi aniqlash - ularning nomlarini aniqlash, qattiq, yumshokligini, qovushqoqlik xususiyatlarini xamda gruntlarni yuk ko’tarish ko’rsatgichlarini xisoblashga va boshqa xisobiy ko’rsatgichlarni aniqlashga imkon beradi.
Vazifasi:
Gruntni bu chegara namligini aniqlashda namunalarni olish, tayyorlash, ishlatiladigan asbob-uskunalarni sozlash, tajribani ko’rsatilgan talab asosida o’tkazish, MM va xavfsizlik texnikasiga rioya qilib bajarishni o’rgatishdir.
Zaruriy asbob-uskunalar va materiallar.
1. Grunt loyidan namuna - 200 gk
2. Farfor xovoncha va yog’och dasta
3. SHpatelg’ (kurakcha)
4. Kolba suvi bilan
5. Temir idishcha (stakan)
6. Quritish shkafi
7. SHtangeng’ tsirkulg’
8. Byukslar - 4 dona
9. Torozi toshlari bilan
10. Soat
11. SHisha eksikator


Ishni borishi:
1. Tabiiy gruntdan namuna olinib quritiladi va farfor xovonchaga solib yog’och dastacha bilan maydalanadi (bunda grunt donachalarini pachaqlab sindirib ko’yishdan extiyot kilish kerak).
2. Bu gruntni 200 gk miqdorini olib, suv bilan qorishtiriladi, qo’yiq loy xosil bo’lgunga qadar, loy bir sutka davomida yopiq shisha idishda (eksikatorda) usti yopiq xolda saqlanadi, bundan maqsad shuki gruntda namlik bir xilda tarqalishini tahminlanadi.
3. Tayyorlangan grunt loyi namunasidan 25-50 gramm olinadi
4. Ikki qo’lni kafti orasiga qo’yib, uni yumalatiladi.
5. Yumalatish grunt ipini diametri 2-3 mm bo’lguncha qadar davom etiriladi.
6. Grunt ipi 2-3 mm atrofida bo’lganda yoki ungacha ip sirti yuzlarida mayda yoriqlar paydo bo’la boshlaydi.
7. SHu jarayonda grunt ipini ikki uchidan mayda bo’lakchalarga bulina boshlaydi.
8. 6-7 bandlarda keltirilgan xolatlar grunt kuyi chegara namlik darajasiga yetganligidan dalolat beradi.
9. Jarayon tugagach kaftdagi loyni bo’lakchalari bilan byuksga joylashtirib 5-chi laboratoriya ishidagi namlikni aniqlash ishlari qaytariladi, uning natijalarini 8-jadvalga kiritilib gruntni yumalatish chegarasidagi namligi aniqlanadi.
8-jadval
Tajriba natijalari

t/r	Byuks-lar tartib raqami	Byukslar og’irligi Q1, gk	Byuksni nam grunt bilan birga og’irligi Q’2, gk	Byuksni quriq grunt bilan birga og’irligi Q’3, gk	Yumalashish chegarasidagi namlik Wr, 100%
1	2	3	4	5	6
1	1
2	2
3	3
	O’rtachasi

• 
  Mutloq quruq gruntni og’irli Q₀ = Q’₃ - Q₁ ga teng, yumalatish chegarasidagi gruntni namligi Q^Yu₂ = Q’₂ - Q’₃ .
  

Gruntni bu chegarasidagi namlik ko’rsatgichi quyidagi ifodadan xisoblanadi,
Wr = (Q^Yu₂ / Q^Yu₀ ) 100% tajriba uch marta qaytarilib, o’rtachasi olinadi.