1-laboratoriya mashg’uloti texnika xavfsizligi, asbob va kimyoviy idishlar. Laboratoriyada mustaqil ishlash ko‘nikmalariga EGA bo‘lishni o‘rganish. Laboratoriya ishlarini bajarishga oid umumiy ko’rsatmalar

3. Organik kimyo laboratoriyasida ishlatiladigan asboblar va ular bilan 

ishlash qoidalari 

 

Kimyoviy  laboratoriyalarda  odatda  shisha  idishlar  ko’p  ishlatiladi. 

Probirkalar,  stakanlar,  yumaloq  va  yassi  tubli  kolbalar,  sovutgichlar, 

aralashtirgichlar va x.k. Shishadan yasalgan idishlar kimyoviy reagentlar va issiqlik 

ta’siriga chidamli bo’lib, tiniq, oson yuviladi va ularni termik qayta ishlash mumkin. 

Laboratoriya  qurilmalari  ularda  boradigan  reaksiya  muhitiga,  reaksiya  uchun 

olinadigan  va  reaksiya  natijasida  hosil  bo’ladigan  moddalarning  xossalariga  mos 

qilib  tuziladi.  Hamma  holatlarda  ham  asboblar  shtativ  qisqichlariga  maxkam 

o’rnatiladi.  Asbobning  qismlari  bir-biri  bilan  rezina  tiqin  yoki  elastik  naylar, 

shuningdek  standart  (normal)  shliflar  orqali  ulanadi.  Asboblarni  yig’ishda 

ulanayotgan  joy  qiyshiq  yoki  ortiqcha  tarang  (qattiq)  bo’lmasligiga  e’tibor  berish 

kerak. 

Ko’pchilik  kimyoviy  tajribalarni  o’tkazish  va  kimyoviy  laborotoriya 

qurilmalarini yig’ish maqsadida metall shtativlardan foydalaniladi.  

Har bir gardishda diametri 0,50,8 sm keladigan o’zaro bir-biriga tik ikkita 

yumaloq  teshik  bo’ladi.  Teshiklardan  biri  gardishni  shtativ  dastasiga  vint  (4) 

yordamida mahkamlash uchun xizmat qiladi. Shtativ, odatda, tomchi usul asboblari 

sifatida, shuningdek qisqich va halqasi bir oz katta bo’lgan shtativ esa, nisbatan katta 

asbob va idishlarga qo’llaniladi (1-rasm). 

Chinni 

idishlarga  qo’yiladigan  asosiy  talab  ularning  termik  barqarorligidir. 

Termik barqarorlik – idishning temperaturaning tez o’zgarishiga chidamliligidir (2-

rasm). 

Kimyo  laboratoriyalarida  ishlatilgan  idishlarni  toza  holatda  saqlash, 

kelgusidagi  tajribalarni  aniq  va  to’g’ri  bajarilishini  ta’minlaydi.  Shuning  uchun 

talaba  tomonidan  tajribalarni  bajarib  bo’lingach,  darhol  ishlatilgan  idishlarni 

laborant ko’rsatmasi bo’yicha, dastlab oddiy suvda yuvib, so’ngra distillangan suvda 

---

chayib, maxsus quritish moslamalarida quritilishi lozim.Tajriba uchun ishlatiladigan 

kimyoviy  idishlarni  yuvish  -  reaksiyaning  to’g’ri  va  oladigan  moddamizning 

aralashmalarsiz toza holatda chiqishida juda ahamiyatli (ilova-2). 

 

 

1-rasm. Metall shtativ 

2-rasm. Chinni idishlar 

Laboratoriya idishlari asosan TU (termik barqaror), XU-1 va XU-2 (kimyoviy 

barqaror) markali shishalardan tayyorlanadi. 

Reaksion  kolbani  (3-8  rasmlar)  uning  hajmining  2/3  qismidan  ortiqcha 

to’ldirish kerak emas. Asbobning barcha qismlari zich ulanishi va sig’imi tashqi 

atmosfera bilan birlashgan bo’lishi kerak.  

 

 

 

 

3-rasm. 

Noksimon va tubi dumoloq kolbalar filtrlash, 

bug’lantirish, haydash, distillash va har xil 

sharoitlarda kimyoviy sintezlarni bajarishda 

ishlatiladi

 

4-rasm. 

Neft va neft 

mahsulotlarini 

haydash uchun tubi 

dumoloq Vyurs 

kolbasi

 

---

 

 

5-rasm. 

Suyuqliklarning hajmini 

o’lchash va saqlash uchun 

kolbalar 

6-rasm. 

Yassi tubli sayqallangan va 

yassi tubli sayqalsiz kolbalar har xil