1-lekciya. Tarmaq qáwipsizligi túsinigi hám oniń MÁnisi joba

Konfidensiallik — isenimliligi, tarqatılıwı múmkin emesligi, jasırınlıǵı kepilligi;
Pútinlik — informaciya baslanǵısh kóriniste ekenligi, yaǵnıy onı saqlaw hám uzatıwda ruxsat etilmegen ózgerisler qilinbaǵanligi kepilligi;
Autentifikaciya — informaciya rezervi iyesi dep daǵaza etilgen shaxs haqiyqatan da informaciyanıń iyesi ekenligine beriletuǵın kepillik;
Appellyaciya qiliwlıq — jeterlishe quramalı kategoriya, biraq elektron biznesde keń qollanıladı. Kerek bolǵanda xabardıń avtorı kimligin tastıyıqlaw múmkinligi kepilligi.
Isenimlilik — sistema normativ hám ayriqsha tábiy jaǵdayllarda joybarlastırılǵanı sıyaqlı ózin tutıwlıq kepilligi;
Anıqlılıq — hámma buyrıqlardı anıq hám tolıq orınlaw kepilligi;
Sistemaǵa kiriwdi baqlaw — túrli shaxs gruppaları informaciya dáreklerine hár qıylı kiriwge iyeligi hám bunday kiriwge sheklewler mudam atqarılıwlıq kepilligi;
Qadaǵalaw — qálegen waqıtta programma kompleksiniń qálegen bólegin tolıq tekseriw múmkinligi kepilligi;
Identifikaciyalawdi qadaǵalaw — házir sistemaǵa jalǵanǵan klient anıq ózin kim dep ataǵan bolsa, anıq sol ekenliginiń kepilligi;
Kózkóreki buzılıwlarǵa tosqınlıq — aldınan kelisim normalar shegarasında kózkóreki qáte kiritilgen maǵlıwmatlarǵa salıstırǵanda sistemanıń aldınan kelisim túrde ózin tutıwı.
Telekommunikaciya sistemaları hám tarmaqlarınıń qawipsizligi degende, olar normativ islew procesine tosınarlı yamasa aldınan mólsherlengen aralasıwdan, hám de olardıń qurawshıların urlawǵa, ózgertiwge yamasa buzıwǵa bolǵan umtılıwlardan qorǵaw qilinǵanliǵi túsiniledi.
Informaciyaǵa xabarlasiw degende, informaciya menen tanısıp shıǵıw, onı qayta islew, nusqalaw, ózgertiw hám joytıw túsiniledi.
Informaciyaǵa ruxsat etilgen xabarlasiw bul, xabarlasiw shekleniwlerine ornatılǵan qaǵıydalardı búzbaytuǵın, informaciyaǵa xabarlasiw túsiniledi.
Informaciyaǵa ruxsat etilmegen xabarlasiw bul, xabarlasiw shekleniwlerine ornatılǵan qaǵıydalardıń buzıliwı menen xarakterlenedi.


Qadaǵalaw sorawları :

1. Autentifikasiya ne?

2. Sistemaǵa kiriwdi qadaǵalaw ne?
3. Bilgen halda buzılıwlarǵa tosqınlıq ne?
4. Identifikaciyalawdi qadaǵalaw ne?
5. Telekommunikaciya sistemaları hám tarmaqlarınıń qawipsizligi ne?
6. Informaciyaǵa shaqırıq qılıw degende ne?