1-маъруза : жисмоний тарбия назарияси ва усулияти предмети

Uchinchi davr – jismoniy tarbiya haqidagi nazariy bilimlarni intensiz tO`planishi, uyg`onish 
davridan XIX asrning oxirigacha bO`lgan davrni O`z ichiga oladi. Inson tarbiyasi, uni O`qitish, 
davolash haqidagi fanning rivojlanishi filosoflar, pedagog va vrachlarning jismoniy tarbiya 
muammo-lariga eotibor qila boshlashlari davri, jismoniy tarbiyaning mohiyati haqidagi falsafiy, 
pedagogik va tibbiy maolumot-larning, bilimlarining vujudga kela boshlagan davri. Bu 
maolumotlar hali turlicha, chunki, kO`pincha O`sha davrda musta-qilroq sanalgan filosofiya, 
pedagogika, meditsina fanlari tarkibida voyaga etar edi. YO`l-yO`lakay, ammo zarur bO`lgan 
darajada bunday ilmiy fanlarning vakillari kO`pincha O`z muammolarini jismoniy tarbining rolini 
hisobga olmay hal qilish mumkin emasligini tushuna boshladilar. YAngilanish davridayoq 
pedagog-gumanistlar va hayoliy sotsialistlar jismo-niy tarbiyada bir butun tarbiyaning majburiy 
qismlardan biri deb qaray boshladilar. 
Jumladan, shvetsariyalik demokrat pedagog I.G.Pestalotsii tomonidan (1746-1827) bolalar 
harakat qobiliyatini rivojlan-tirish uchun tuzilgan jismoniy mashqlar tizimida bO`g`inlar 
(sustavnaya) gimnastika umumiy pedagogika nazariyasi ichida alohida O`rinni egallaydi. XVIII 
asrda anatomlar tomonidan jismoniy mashqlar «biomexanika»si bO`yicha izlanishlar olib borildi, 
19 asrda esa jismoniy tarbiya haqida ilmiy- nazariy ishlar vujudga keldi.
Jamiyat hayotida jismoniy tarbiyaning roli tarbiyaning sinfiy xarakterga ega ekanligi ilmiy 
asoslandi. Tarbiyaning mazmuni ochildi va unda jismoniy tarbiyaning O`rni hamda shaxsni har 
tomonlama rivojlantirish yO`llari aniqlandi. 
Aynan shu davrda jismoniy tarbiya nazariyasiga asos solindi deb hisobga olinib, shu soha 
bO`yicha ilmiy farazlar va bilimlar tO`planishi orqali mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi.
TO`rtinchi davr – 19 asrning oxiridan ilmiy va O`quv fani sifatida jismoniy tarbiyaning 
nazariyasi va usuliyati shakllana boradi. Bu davrning xarakterli tomoni shundaki, fan sifatida 
jismoniy tarbiya jamiyat hayotining boshqa jabha-lariga ham taosir kO`rsata boshladi. Jismoniy 
tarbiya sohasi nazariyasi olimlaridan biri Petr Fransevich Lesgaft (1837-1909) O`zining tarix, 
anatomiya, pedagogika, antropologiya, jismoniy tarbiya metodikasiga oid asarlari bilan hozirgi 
zamon jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi mustaqil ilmiy-amaliy isbotladi.