1-ma’ruza. Ekonometrika asoslari fanining maqsadi va vazifalari. Ekonometrik modellashtirish asoslari reja

 
 EKONOMETRIK MODELLARNING AXBOROT TA’MINOTI. EKONOMETRIK 
TADQIQOTLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
 
REJA: 
2.1. 
Iqtisodiy ma’lumotlar va ularni qayta ishlash 
2.2. 
Ekonometrikada qo’llaniladigan o’zgaruvchilar va ularning turlari 
2.3. 
Ekonometrik modellarni tuzishga va unda qatnashadigan 
ma’lumotlarga qo’yiladigan talablar 
 
Asosiy tayanch iboralar 
Ekonometrika, korrelyatsiya, regressiya, ekonomika, metrika, trend, avtokorrelyatsiya, 
identifikatsiya, komponent, usullar, qonuniyat, statistika 
2.1. Iqtisodiy ma’lumotlar va ularni qayta ishlash 
Mavzuni boshlashdan avval ma’lumot so’zining ma’nosini tushunib olaylik. Ma’lumot biror 
narsa haqidagi xabar. Bu xabar statistik kuzatuvlar natijasida olinadi. Agar biz iqtisodiy jarayonni 
kuzatayotgan bo’lsak, u holda olingan xabar yoki ma’lumot iqtisodiy ma’lumot bo’ladi, ya’ni 
iqtisodiy jarayonning qaysidir tomoni haqidagi ma’lumotni beradi. Kuzatuv natijasida to’plangan 
iqtisodiy ma’lumotlar qayta ishlanadi va olingan natijalar iqtisodiy jarayonni tadqiq qilishda asos 
bo’lib xizmat qiladi. 
Iqtisodiy ma'lumotlar statistik tabiatga ega bo’lib iqtisodiy jarayonlarni vaqt davomida 
o’zgarishini o’rganishda muqim aqamiyatga ega. Chunki barcha iqtisodiy jarayonlar va hodisalar 
vaqt davomida o’zgaruvchan bo’ladi. Iqtisodiyotda barcha iqtisodiy jarayonlarni iqtisodiy-statistik 
modellar orqali o’rganish natijasida u yoki bu iqtisodiy ko’rsatkichning hozirgi holati va 
kelajakdagi o’zgarishini ilmiy asosda tahlil qilish va bashoratlash mumkin bo’ladi. 
Iqtisodiy-statistik modellashtirish usuli - bozor iqtisodiyoti sub'ektlarining iqtisodiy faoliyati 
tahlili va rejalashtirishni takomillashtirishga qaratilgan tadbirlardan biridir. 
Iqtisodiy-statistik modellashtirish iqtisodiy ko’rsatkichlar va ishlab chiqarish omillari 
o’rtasidagi aloqalar o’z mohiyatiga ko’ra stoxastik bo’lgan asosga tayanadi. Iqtisodiy sub'ektlar 
faoliyatini statistik modellashtirish zamon va makonda ularning rivojlanish jarayonini o’rganishda 
asosiy o’rin egallaydi. Bu modellar ishlab chiqarish tendensiyalari va qonuniyatlarini aniqlash 
uchun moslashgandir. 

---

Hatto eng takomillashgan statistik model ham iqtisodiy hodisa va jarayonlarning butun 
aloqadorligini qamrab olishga qodir emas. Shunga ko’ra, iqtisodiy taqlil va iqtisodiy-statistik 
modellashtirishni qo’llashda har doim noaniqlik elementlari mavjud bo’ladi. Odatda, iqtisodiy-
statistik modellashtirishni qo’llash samaradorligining asosiy shartlaridan biri uning real ko’rinish 
va jarayonga aynan mos kelishi hisoblanadi. 
Iqtisodiy-statistik modelashtirishni noaniq bo’lishligining sabablari quyidagi hollarda sodir 
bo’lishi mumkin: 
1. Axborotli ( axborotning xatoligi, uning ko’rsatkichlari, omillar va ob'ektlar majmuining 
noaniqligi. 
2. Tarkibiy ( aniqlanmagan xilma-xilliklarning mavjudligi.
3. Modelli ( ko’rsatkichlar va dalillar o’rtasida bog’lanish shakllaridan noto’g’ri foydalanish. 
Iqtisodiy-statistik kuzatuvlar olib borilganda, texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar ko’rinishidagi, 
materiallar oqimidagi axborotlarga duch kelamiz. Shu nuqtai nazardan, ishlab chiqarishga - kirish 
axborotini, chiqish axborotiga o’zgartirgich sifatida qaraladi.