1-maruza: Kirish fanning maqsadi. Mehnat gigiyenasi va xavfsizlikning huquqiy asoslari. Ishlab chiqarish muhitining zararli omillari, ularni baholash, oldini olish, standartlashtirish. Reja

Sanitar maishiy xonalar zararli moddalarning sinflanishi. Zararli omillarning muhofazalanish omillari.
Ishlab chikarishdagi xavfli va zararli omillar baxtsiz xodisalarni keltirib chikaruvchi sabablardan fark kiladi. Baxtsiz xodisalarning sabablari mexnat muxofazasi buyicha standartlar, konun-koidalar va kursatmalarning buzilishi, ularga amal kilmaslik okibati bulsa, ishlab chikarishdagi xavfli va zararli omillar esa bevosita jaroxatlanishlarni keltirib chikaruvchi shart- sharoitlar xisoblanadi.
Ishlab chikarishdagi xavfli va zararli omillar ishning turi va mexnat sharoitiga boglik xolda 4 guruxga bulinadi: fizikaviy, ximiyaviy, biologik va psixofiziologik.
Fizikaviy omillarga xarakatdagi mashina va mexanizmlar, ularning ximoyalanmagan kuzgaluvchi mexanizmlari, ish joyi xavosining yukori darajada changlanganligi, gazlanganligi, yukori mikdordagi shovkin, titrash, infratovush, ultratovush, ionli va elektr magnitli nurlanishlar, statik elektr zaryadlari, ultrabinafsha va infrakizil nurlar, yukori kuchlanishdagi elektr yeki magnit maydonlari, yeritilganlik darajasining meyerdan chetga chikishi kabi omillar kiradi;
Ximiyaviy omillarga- ishlab chikarish jarayenlarida ishlatiladigan yeki ajralib chikadigan turli xil ximiyaviy moddalar kiradi. Ularni insonga ta’sir etish xususiyatiga karab kuyidagi guruxlarga ajratish mumkin: umumiy zaxarlovchi, kupayish funksiyalariga ta’sir etuvchi; inson a’zolariga kirish yuli orkali esa: nafas olish yuli orkali ta’sir etuvchi, ovkatlanish va xazm kilish sistemasi orkali va bevosita teri orkali ta’sir etuvchi omillar.
Biologik omillarga esa xar xil jaroxatlar va kasalliklarni keltirib chikaruvchi mikro va makroorganizmlar: bakteriyalar, viruslar, rikket, zamburuglar, xar xil zaxarli usimliklar va xayvonlar kiradi.
Psixofiziologik omillarga jismoniy va asabiy zurikishlar misol bula oladi. Jismoniy zurikishlar statik, dinamik va gipodinamik xolda bulishi mumkin. Asabiy zurikish esa kuchli akliy mexnatdan, mexnatni doimiy bir xil kurinishda bulishidan, kuchli xayajonlanish yeki asabiylashishdan sodir buladi.
Ishlab chikarishdagi kupgina xolatlarda ushbu faktorlar umumlashgan xolda uchraydi. Ishlab chikarishda baxtsiz xodisalarni oldini olish, zararli va xavfli faktorlarni ta’sir darajasini susaytirish maksadida texnologik jarayenlarni tulik mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish va ish joylarini germetiklashtirish, ishlab chikarish xonalarida yeritilganlik, shovkin, titrash mikdorlarini xamda mikroiklim kursatkichlarini normallashtirish, ishchilarni maxsus kiyim boshlar va shaxsiy ximoya vositalari bilan ta’minlashni uz vaktida amalga oshirish talab etiladi.

Nazorat savollari;

1. 
   Ishlab chikarishdagi xavfli va zararli omillar necha turga bulinadi?
   
2. 
   Ishlar ogirlilik va xavflilik-zaralilik buyicha necha turga bulinadi?Jaroxatlangan kursatkichlariga nimalar kiradi va ularkanday aniklanadi?
   
3. 
   Ishlab chikarishdagi xavfli va zararli omillar bilan bixtsiz xodisalarning sabablari urtasida kanday fark bor?
   
4. 
   Baxtsiz xodisalarni taxlil kilish uslublari necha turga bulinadi?