1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

Kimyoviy tarkibi. Meva tarkibida1,2-3,2 % (ba’zan6 %gacha)efirmoyi, 8-28,4 % yog‘ va oqsil moddalar bo‘ladi.
XI DF ga ko‘ra meva tarkibida 1,5 % efir moyi bo‘lishi kerak.
Efir moyi maydalangan va pishgan mevalardan suv bug‘i yordamida haydab olinadi va suvdan ajratilib, suv bug‘i bilan yana bir marta haydab, tozalanadi. Toza efir moyi 15⁰ da oq kristall shaklda qotadi va 20⁰ da eriy boshlaydi.
Efir moyi rangsiz yoki och sarg‘ish suyuqlik bo‘lib, o‘ziga xos hidi va shirinroq mazasi bor. Zichligi 0,979-0,991, refraksiya soni 1,552-1,560; qutblangan nur tekisligini og‘dirish burchagi - 2-0⁰.
Efir moyi tarkibida 80-90 % stearopten- anetol, 10% metilxavikol, anis aldegid, anis keton va anis kislota hamda boshqa terpenlar uchraydi.
Agar efir moyi yorug‘likda uzoq saqlansa, moy buziladi. Anetol oksidlanib, anis aldegidga, so‘ngra anis kislotaga o‘tishi mumkin. SHu tufayli moyning kislotaliligi oshib ketadi va u buziladi.
Ishlatilishi. Arpabodiyon mevasi preparatlari va moyi tibbiyotdabronxit kasalligida balg‘am kuchiruvchi, ichak faoliyatini yaxshilovchi, el haydovchi dori sifatida hamda farmatsevtikada dorilar mazasini yaxshilash uchun ishlatiladi.
Arpabodiyon urug‘idan olingan moy sovun pishirishda keng qo‘llaniladi. Mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida, anetol esa parfyumeriyada shlatiladi.
Dorivor preparatlar. Arpabodiyon efir moyi.Arpabodiyon efir moyiko‘krak eliksiri va nashatir arpabodiyon tomchisi tarkibiga kiradi.
Arpabodiyon mevasi ich yumshatuvchi va ko‘krak og‘rig‘iga qarshi ishlatiladigan yig‘malar – choylar tarkibiga kiradi.
Arpabodiyon efir moyi anizet - Pimpinella anisetum Boiss. o‘simligi mevasidan ham olinadi. Anizet ikki yillik o‘t o‘simlik sifatida o‘stiriladi. Bu o‘simlik mevasi tarkibida 8 % dan ko‘proq efir moyi bo‘ladi. Efir moyi tarkibida esa 77-87 % anetol bor.
Arpabodiyon efir moyiga o‘xshagan bir xil kimyoviy tarkibga ega bo‘lgan efir moyi tropik mamlakatlarda (Xitoy, YAponiya, Vetnam va boshqalar) uchraydigan va o‘stiriladigan doim yashil Illicium verum Hook. daraxti (mognoliyadoshlar - -Magnoliaceae oilasiga kiradi) mevasidan olinadi. Bu o‘simlikning mevasi yulduzsimon anis mevasi (Fructus Anisi stellati.)yoki bad’yon nomi bilan oziq-ovqat sanoatida ishlatish maqsadida chet eldan keltiriladi.