1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

Mahsulottayyorlash.Mahsulotsifatidamarvaridgulnierustkiqismiyokibargi, yoxudguliayrim-ayrimholdayig‘iladi. Erustkiqismivagulinio‘simlikgullaganvaqtida, barginigullashdanoldinyokigullashniboshlanishidaochiqvaquruqhavoda, shudringerdanko‘tarilgandanso‘ngerdan 3–5 smbalandlikdao‘ribolinadivasoyaerdayupqaqilibyoyibyokiquritgichda 50–60° Sdaquritiladi.

Birerdanmahsulotniqaytatayyorlash 3–4 yildanso‘ngruxsatetiladi. Mahsulotningtashqiko‘rinishi. Tayyormahsuloto‘simlikgulidan, bargidanyokierustkiqismidan (bargvagullaridan) tashkiltopgan. Bargioddiy, ellipssimon, o‘tkiruchli, tekisqirrali, harikkitomonituksiz, yashilrangli, qinlibo‘lib, yoysimontomirlangan. Bargninguzunligi 10–20 sm. Gulo‘qiuchqirrali, ochyashil, tuksiz, birtomonlamasiyrakjoylashganshingilto‘pgulbilantamomlanadi. Gulioqyokisariq-oqrangli, gulqo‘rg‘onioddiy, oltitatishli, qo‘ng‘iroqsimongultojisidaniborat. Otaligi 6 ta, onaliktuguniuchxonali, yuqorigajoylashgan. Mahsulotkuchsizhidvaachchiqmazagaega. XI DFga ko‘ra o‘simlikning er ustki qismi namligi 14%, teshigining diametri 3 mmli elakdan o‘tadigan maydalangan qismlar 3%, o‘z rangini yo‘qotgan bo‘laklar 5%, organic aralashmalar 1% va mineralar alashmalar 0,5% dan oshmasligi hamda gul to‘plami 5% dan kam bo‘lmasligilozim. Gulining namligi 12%, gulto‘plamidagiqo‘ng‘irranggaaylangangullar 5%, uzunligi 3 smdanoshiqbo‘lgangulo‘qi 4%, gulsizbutunyokisingangulo‘qi 1%, organikaralashmalar 0,5% vamineralaralashmalar 0,3% danoshmasligikerak.

Bargningnamligi 14%, teshiginingdiametri 3 mmlielakdano‘tadiganmaydaqismlar 3%, ranginiyo‘qotganbarglari 5%, organikaralashmalar 1% vamineralaralashmalar 0,5% danoshiqbo‘lmasligikerak. Qirqilgan erustki qismi hamda bargida 7 mmdankattabo‘lganqismlar 10%, teshigining diametri 0,5 mmlielakdano‘tadiganmaydalanganqismlar 20% dan oshiq bo‘lmasligi lozim. Kimyoviytarkibi.O‘simlikninghammaqismitarkibidayurakglikozidlaribo‘ladi. Gulidankonvallatoksin (gidroliz natijasida ramnoza qandiga va strofantidinaglikoniga parchalanadi) glikozidiajratibolingan. Barginingtarkibida 0,1% yurakglikozidlaryig‘indisibor. YUrakglikozidlaridantashqaribargda 15 tagachaflavonoidlar (lyuteolin, anigenin, xrizoeriol, kversetin, kempferolvaizoramnetinningmonozid, biozidvatriozidlari), konvallarinsaponinivaboshqabirikmalarbor. Konvallarinsaponiniichakningshilliqqavatlarinihamdabuyraknita’sirlashxossasigavasurgixususiyatigaega.

O‘simlikning asosiy glikozidi konvallatoksin hisoblanadi. Ishlatilishi. Marvaridgul o‘simligining preparatlari yurak kasalilklarini (yurak porogi, yurak ishining surunkali va chuqur buzilishi, kardioskleroz va yurak nevrozi) davolash uchun ishlatiladi. Dorivor preparatlari. Barg va gul nastoykasi, korglikon (barg glikozidlarining yig‘indisi bo‘lib, 0,06% li suvdagi eritma holida 1 ml dan ampulada chiqariladi). Bulardan tashqari, marvaridgul preparatlari yurakka ta’sir etuvchi har xil kompleks preparatlar tarkibiga kiradi.

Keyske marvaridgulining bargidan (yoki er ustki qismidan) konvaflavin (tabletka holidagi flavonoidlar yig‘indisi) preparati olingan va o‘t haydovchi vosita sifatida jigar kasalliklarida qo‘llaniladi.