1 ma`ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta`minlash asоslari

Gidrotexnika inshootlari quyidagilar natijasida buzilishi mumkin: Xavfli
tabiat hodisalari - tabiiy ofatlar (zilzila, ko'chki, yuvib ketish, jala va h.k.).
Uskunalarning tabiiy yeyilishi va eskirishi, Loyihalash va qurishdagi xatolar,
Ishlatish qoidalarining buzilishi, Portlatishlar (jangovar harakatlar, terroristik ishlar
va h.k.)
Gidrotexnika inshootidagi xarakterli falokatlar:
 
To'g'on teshilishi - to'g'on tanasida kichkina teshik hosil bo'lishi. To'g'onning
buzilishi, To'g'onning yuvilib ketishi. Ko'lami va xarakteri qandayligiga qarab
extimoli bor quyidagi FV bo'ladi: To'g'on buzilgandagi toshqin - suvning bir qismi
to'g'ondan o'tib ketishi. Suv bosishi - hududning asta-sekin suv ostida qolishi.
Halokatli suv bosishi - to'g'on buzilib, uni urib ketgan suv hududni shiddat bilan
tez qoplab ketishi va toshqin sodir bo'lishi. Shikasdovchi oinillar va
 
ko'rsatkichlar. To'g'onni urib kelgan to'lqin cho'qqisi va old tomonining yetib
kelish vaqti (to'lqin tezligiga va joyining qancha oraliqda ekaniga qarab). Suv
bosish zonasining chegaralari (yer yuzasi relefi qandayligiga qarab).
Suv oqsishining maksimal va amaldagi chuqurligi (relyefning qandayligiga,
to‘g‘onni urib ketgan to'lqinning balandligi qandayligiga qarab). Suv bosish 
qancha davom etishi (bir necha soatdan bir necha kecha- kunduzgacha). Halokatli
suv bosishning shikastlovchi omillari va parametrlari suv omborining

---

o'lchamlariga, to'g'onning balandligiga, urib ketgan to'lqinning tezligi va
balandligiga, yer yuzasi qandayligiga va boshqa sharoitlarga bog'liq bo'ladi.
Halokatli suv bosgandagi sharoitga haho herish tartibi.
Dastlabki ma'lumotlarga aniqlik kiritish: GTl ga va undagi avariyaga tavsir berish
(vaqti, ahvoli va h.k.). Obyekt joylashgan yer yuzasiga tavsif berish (relyef,
o'simliklar, qurilishlar, transport magistrallari va boshqa infrastrukturam
mavjudligi). Ob-havo-iqlim sharoiti (yil fasli, kecha-kunduz vaqli, ob-havo