1 ma`ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta`minlash asоslari

Transport, energetika va kommunal tizimlardagi falokatlar va halokatlar.
 
a) Havo transporti avariya va halokatlari.
Ko'rinishi. O'zi bilan birga yo'lovchilarni, ekipaj a'zolarini halok bo'lishiga olib
keladi, havo transportlarini portlashiga, yonishiga, buzilishiga, qolaversa yer
yuzidagi binolami va boshqalarning buzilishiga olib kelib turli darajadagi
qutqaruv, qidiruv va tezkor yordam ishlarini olib borishga olib keladigan holat.
b) Temir yo'l avariya va halokatlari. Ko'rinishi. Ushbu transport turida
uchraydigan FV yong'inlar-portlashlarga, yo'nalishdagi vagonlaming izdan
chiqishiga, aholi, yo'lovchilarning nobud bo'lishiga (yuk vagonlarida davlat
boyliklarining nobud bo'lishiga) qolaversa, sodir etilgan joylardagi aholi va
hududlaming turli darajada zarar ko'rishiga, aymqsa turli zaharli modda yuklalilgan
vagonlarda sodir etilganda hududlarning, aholinmg zaharlanishiga olib keluvchi
holat. Asosiy kelib chiqish sabablari. Asosan, temir yo'llarning nosozligi, harakat
tarkibining texnik nosozligi. aloqa vositalarining nosozligi, dispetcher aloqa
bog'lovchi xodimlarning ahamiyatsizligi, sovuqqonliligidir. Ko'pincha harakat
larkibining izlaridan chiqib ketishlari to'qnashuvlar. chorrahalardagi to'qnashuvlar,
vagonlarda yong'in va portlashlarning sodir etilishiga olib keladi. Turli suyuq
porlovchi moddalarni tashish hollarida. qolaversa suv toshqinlarida, ko'chkilarda
sodir etilish ehtimollari bor.
Eng katta xavl'tug'diruvchi FV yonuvchan, portlovchi, turli zaharli moddalarni
tashuvchi yuk sisternalarda, yuk poyezdlarida sodir bo'ladigan voqealardir. Ushbu
FV lami bartaraf etish juda og'ir. Shu boisdan ham ulami oldindan ogohlantirish
ishlarini, kelib chiqish sabablarini, bartaraf etish maqsadga muvofiq. Ushbu borada

---

hududlarimizda va boshqa davlattarda sodir elilayotgan FV lar juda ko'p. Eng
avvalo bu borada bulunlay FV oldini olmoq maqsadga muvofiqdir. Oldini olish
bo'yicha chora-tadbirlar. Rejaviy-prolilaktik ko'rik va texnik la'mirlash ishlarini o'z
vaqtida o'tkazilishi, xizmat muddat qoidalari talablariga amal qilish, boshqarish va
aloqa tizimlarining ish sifattni oshirish, dispeteherlik xizmatini yaxshilash, bundan
tashqari xodimlaming bilimi va tajribasini oshirib borish va h.k. Jumladan «Fuqaro 
muhofazasi sohasida rahbarlar va mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash
malaka oshirish muassasalan, maxsus o'quv-uslubiyol markazlarida, kurslarda,
shuningdek ish joyida amalga oshiriladi». Himoyasi: O'zbekiston Respublikasi 
favqulodda vaziyatlarda ularni oldim olish va harakat qilish davlat tizimi to'g'risida
VM ning 23.XII.97-y. dagi 558-sonli qaroriga muvofiq «O‗zbekiston temir
yo‗llari» davlat aksiyadorlik kompaniyasiga «Temiryo'l transporti vositalaridan 
avariyasiz foydalanish, tashish chogida portlovchi, yong'in xavili boigan yuklar va
KTZM xavfsizligini ta'minlash tadbirlarini tashkil etish va amalga oshirish» 
vazaifalari yuklatiladi.