1-ma’ruza. Kirish. O’quv fаnining mаqsаdi vа vаzifаlаri. Аsоsiy tushunchаlаr vа аtаmаlаr. Yonilg‘i mоylаsh mаtеriаllаrini оlish. Nеft’ hаqidа qisqа mа’lumоtlаr

Neft haqida qisqa ma’lumotlar
Tabiiy neft yoqimsiz hidli quyuq suyuqlik bo‘lib, rangi va fizikaviy-kimyoviy
xususiyatlari neft qazib olinadigan joyga bog‘liq. Rangi bo‘yicha to‘q jigarrang, sariq
va och rangli neftlar mavjud. Uning zichligi 750...1000 kg/m
3
. Ba’zan zichligi 1300
kg/m3 gacha bo‘lgan og‘ir neftlar ham uchrab turadi. Neftning yonish issiqligi
43200...45700 kJ

kg, issiqlik sig‘imi – 1,66...2,09 kJ/(kg

K). Neftning qotish harorati
uning tarkibidagi qattiq uglevodorodlar va smolali moddalarga bog‘liq bo‘lib, +20 ºC
dan –80 ºC gacha oraliqda bo‘ladi.
Neft – turli tarkibli va tuzilmali uglevodorodlar, ya’ni uglerod C va vodorod H dan
tashkil
topgan
moddalarning
aralashmasidir.
U
yer
ostidan
qazib
olinadi.
Respublikamizning Qashqadaryo, Surxondaryo, Buxoro viloyatlari hamda Farg‘ona
vodiysi hududlarida neft konlari mavjud.

---

Neftning xossalari
Neftning asosiy xossalarini tavsiflovchi xususiyatlari quyidagilar: zichlik,
qovushqoqlik, oltingugurt miqdori, neft tarkibidagi parafinlar miqdori, gaz miqdori
yoki gaz omili, to‘yinish bosimi, siqiluvchanlik, neftning qotish harorati.
Zichlik – neftning asosiy xossalaridan biri bo‘lib, uning tarkibidagi yengil yoki
og‘ir uglevodorod birikmalari, smola-asfaltli moddalar va undagi erigan gaz
miqdoriga bog‘liq. Neftning zichligi yuqorida ta’kidlanganidek 750...1000 kg/m
3
oralig‘ida bo‘ladi va haroratga bog‘liq. Neft zichligiga ko‘ra quyidagi sinflarga
ajratish mumkin:
juda yengil (800 kg/m
3
gacha); 
engil (800...840 kg/m
3
);
o‘rta (840...880 kg/m
3
);
og‘ir (880...920 kg/m
3
);
juda og‘ir (920 kg/m
3
dan yuqori).

---

Qovushqoqlik – neftning oqishga ko‘rsatayotgan qarshiligi bo‘lib, uning
qo‘zg‘aluvchanligini tavsiflaydi. Qovushqoqlik viskozimetr yordamida aniqlanadi.
Qovushqoqlikning ikkita turi bor: kinematik va dinamik. Kinematik harakati
davomida zarrachalarini bir biriga nisbatan qo‘rsatayotgan qarshiligi hisoblanadi.
Kinematik qovushqoqlik ν harfi bilan belgilanib, SI tizimida uning o‘lchov birligi ‒
mm
2
/sek, Stoks yoki santiStoks (sSt). Dinamik qovushqoqlik μ harfi bilan
belgilanib, SI tizimida uning o‘lchov birligi ‒ millipaskal sekund (mPa·s), Puaz.
Qovushqoqlik haroratga bog‘liq kattalik bo‘lib, haroratning tor diapazonda
o‘zgarishi qovushqoqlikning sezilarli o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.
Neft qovushqoqliigi bo‘yicha quyidagi turlarga bo‘linadi:
 past qovushqoqli – 5 mPa·s gacha;
 qovushqoq ‒ 5 dan 25 mPa·s gacha;
 yuqori qovushqoq – 25 mPa·s dan yuqori.

---