1-ma’ruza: Kompyuter tizimlari fanining tarixi va rivojlanish tendensiyalari. Reja

 

---

Hisoblash va telekommunikatsiya texnologiyalari 
Ushbu mavzuga bag'ishlagan kompyuter tarmoqlari inson tsivilizatsiyasi 
tomonidan yaratilgan yagona tarmoq emas. Hatto qadimgi Rim kemalari ham yirik 
hududlarni qamrab olgan va ko'plab mijozlarga xizmat ko'rsatadigan eng qadimiy 
tarmoqlardan biri sifatida qaralishi mumkin. Yana bir kamroq ekzotik misol - 
elektr tarmoqlari. Ular har qanday hududiy kompyuter tarmog'i tarkibiy 
qismlarining o'xshashini osongina topishlari mumkin: axborot resurslarining 
manbalari elektrostantsiya, avtomobil yo'llari - yuqori kuchlanishli elektr uzatish 
liniyalari, transport tarmoqlari - transformator podstansiyalari, mijozlar terminallari 
- yoritish va maishiy texnika vositalarinimisol sifatida keltirish mumkin. 
Kompyuter tarmoqlari-ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari deb nomlanib,
kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalarining zamonaviy sivlizatsiyasi 
bo’lib, eng muhim 2 ta ilmiy va texnik sohalari evolyutsiyasining mantiqiy 
natijasidir. 
Birinchidan tarmoqlar taqsimlangan hisoblash tizimlarining alohida
kompyuter guruhlari bir-biri bilan o'zaro bog'liq vazifalarni bajaradi va 
ma'lumotlarni avtomatik ravishda almashadi. Ikkinchidan, kompyuter tarmoqlari 
uzoq masofalar bo'yicha ma'lumotlarni uzatish vositasi sifatida ko'rib chiqilishi 
mumkin, ular turli telekommunikatsiya tizimlarida ishlab chiqilgan ma'lumotlarni 
kodlash va ko'paytirish usullaridan foydalanadi. 
1-rasm. Kompyuter tarmoqlarining evolyutsiyasi 
Hisoblash texnikasi va telekommunikatsiya texnologiyalarining birlashmasi 
 
 
 
Paketli qayta ishlash tizimlari 
Avvalo hisoblash tarmoqlarining kompyuter tarixining ildiziga o'tamiz. 50-
yillarning birinchi kompyuterlari - katta, yirik va qimmat - juda kam sonli 
foydalanuvchilar 
uchun 
mo'ljallangan. 
Bunday 
kompyuterlar 
interaktiv 
foydalanuvchi ishi uchun mo'ljallangan emas, ammo paketli qayta ishlov berish 
rejimida ishlatilgan. 
Qoida tariqasida, paketli qayta ishlov berish tizimlari meynfrayem kompyuter 
asosida qurilgan (meynframe-kuchli va ishonchli universal kompyuter). 
Foydalanuvchilar 
saqlangan 
ma'lumotlar 
va 
dastur 
buyruqlari 
bo'lgan 
perfokartalarini tayyorlaydilar va ularni hisoblash markaziga o'tkazadilar.
Operatorlar ushbu kartalarni kompyuterga kiritadilar va foydalanuvchilar 
odatda keyinchalik bir kunlik bosmalangan natijalarni olishadi. Shunday qilib, bitta 
noto'g'ri to'ldirilgan karta kamida bir kunlik kechikish degan ma'noni anglatadi. 

---

Albatta, foydalanuvchining interfaol ishlash rejimi mavjud bo'lib, unda o'z 
ma'lumotlarini qayta ishlash uchun terminal yordamida jarayonni zudlik bilan 
boshqarishni osonlashtirishadi. Ammo hisoblash tizimini rivojlanishning dastlabki 
bosqichlarida foydalanuvchilarning manfaatlari katta ahamiyatga ega edi. Hattoki 
mutaxassislar foydalanishning samaradorligiga zarar yetkazishsa hamki, eng 
qimmatbaho kompyuter uskunasi, protsessor ishining samaradorligiga birinchi 
o'ringa qo'yilgan.