1-Ma’ruza. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tasviriy san’at asarlari bilan tanishtirish

1-Ma’ruza.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tasviriy san’at asarlari bilan tanishtirish. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarni tasviriy san’at asarlari bilan tanishtirish mazmuni. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarni tasviriy san’at asarlari bilan tanishtirish usullari. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarni tasviriy san’at asarlari bilan tanishtirish ahamiyati.
Reja:

1. 
   Bolalarni tasviriy san’atga bo’lgan qiziqishini oshirish.
   
2. 
   Bolalarni san’at asarlari bilan tanishtirish.
   
3. 
   Bolalarni asarlar orqali dunyo qarashini shakllantirish.
   

Maktabgacha yoshdagi bolalarning grafik faoliyati deganda bolaning shaxsiyatini har tomonlama rivojlantirishga, atrofdagi olamni faol bilishga va o'z taassurotlarini grafik va plastik shaklida haqqoniy va ijodiy aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishga hissa qo'shadigan badiiy faoliyat tushuniladi. Bola tasviriy harfni tashkil etadigan vosita va usullarning to'liq hajmini o'zlashtira olmaydi. O'qituvchining har bir san'atning ekspressiv vositalarining xususiyatlari haqida bilishi, ulardan qaysi biri bola tomonidan amalga oshirilishi va o'zlashtirilishi mumkinligini va unga erishib bo'lmaydigan narsalarni aniqlashga yordam beradi.
Rasm, modellashtirish, dizayn darslarida qat'iyat, diqqat, aniqlik, mehnatsevarlik kabi shaxsiy fazilatlar shakllanadi. Vizual faoliyat jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalar bir qator grafik va tasviriy ko'nikmalarni o'rganadilar, dunyodagi narsalar va hodisalarni tahlil qilishni o'rganadilar.
Bolalar bog'chasidagi tasviriy san'at voqelikni anglashning samarali vositasi bo'lib, shu bilan birga vizual idrok, tasavvur, fazoviy vakillar, xotira, hissiyotlar va boshqa aqliy jarayonlarning rivojlanishi va shakllanishiga yordam beradi. Bolaning psixologiyasini bilish o'qituvchiga uning moyilligini, istaklarini yaxshiroq tushunishga va qobiliyatlarini aniqlashga yordam beradi.
San'at darslari maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirish, ularning so'z boyligini boyitishga yordam beradi. O'qituvchi so'zni o'qitishning asosiy usullaridan biri sifatida ishlatadi: dars mavzusi haqida hisobot beradi, topshiriqning ketma-ketligi to'g'risida gaplashadi. O'qituvchining yorqin, hissiy nutqi bolaga tasvir jarayonini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Estetik tarbiyada alohida rol san'atga tegishlidir. San'atning o'ziga xos xususiyati - bu insonning ongi va hissiyotlariga ta'sir qiladigan, hayotdagi voqea va hodisalarga ma'lum munosabatni rivojlantiradigan, voqelikni chuqurroq va to'liqroq o'rganishga yordam beradigan badiiy obrazlarda voqelikning aks etishi. San'at orqali odatiy, o'ziga xos xususiyatlarni ko'rish, kuzatilgan hodisalarni umumlashtirish ko'nikmalari vujudga keladi.
O'zining g'oyaviy mazmuniga boy va badiiy jihatdan mukammal bo'lgan badiiy asarlar nafaqat san'atdagi, balki haqiqatda, tabiatda, kundalik hayotda ham badiiy didni, tushunish, farqlash, qadrlash qobiliyatini shakllantiradi. San'atning har bir muhim asarida, badiiy obrazlarda uning ifodasi tufayli biz, tomoshabinlarga ta'sir qiladigan chuqur tarkib topamiz. Oddiy hodisalar orqali hayotni umumlashtirilgan aks ettirish badiiy obrazning asosiy xususiyatlaridan biridir.
Rassom V.I.ning rasmini eslang. Surikov "Boyar Morozova." Tuvalning tarkibi olomonning harakatlarini etkazishga, o'z e'tiqodiga berilib ketgan va murosaga kelishni istamagan xorlangan zodagon ayolni ko'rishga qaratilgan. Rassom olijanob ayolni hayratda qoldirib, unga sajda qiladigan odamlarning birligini namoyish etishga muvaffaq bo'ldi.
Rasmning markazida bu olijanob ayol Morozovaning asabiy yuzi. Rassom A. Plastovning “Hayvonot bog'i” rasmidagi mutlaqo boshqacha mazmun: quyosh nurlari ostida gullar, o'tlar, qayinlar bilan yoqimli yozgi manzara. Mashinalarning musiqiyligi, o'lchanadigan harakatlari, odamlar o'zlarining sevimli ishlaridan oladigan baxtning to'liqligi keskin his etilmoqda. N. Lomakinning "Boltiqbo'yi baliqchilari" kartinasi bizni shimoliy dengizga olib boradi: sovuq shamol ko'targan ulkan to'lqinlar. Rassom dahshatli elementlarni baliqchilarning jasorati va jasorati bilan taqqoslaydi. Ha, tomoshabinni rasmni idrok etishda boshdan kechiradigan barcha narsalar uning fikrlari va his-tuyg'ularida chuqur iz qoldiradi, unga hayot hodisalarini to'g'ri baholashga yordam beradi.
San'at insonda nafaqat estetik, balki axloqiy tuyg'ularni uyg'otadi, xatti-harakatlarida, xatti-harakatlarida, boshqalarga nisbatan namoyon bo'lishi mumkin bo'lgan hodisalarni yangi, yuqori tushuncha shakllanishiga hissa qo'shadi.

Odamlar tomonidan birorbir ish, narsa, buyum va hokazolar mohirlik bilan bajarilishi va maromiga yetkazilib ishlanishi insonning san’atkorlik darajasini bildiradi. Shu boisdan ham rassom, haykaltarosh, me’mor, kulol, bastakor, yozuvchi va boshqa ijodkorlar yaratgan asarlarni san’at asari deymiz. San’at qaysi ko`rinishda bo`lmasin kishilarning his tuyg`usiga, ruhiyatiga ta’sir etuvchi vosita sifatida namoyon bo`ladi. Har bir ijodkor o`z-o`zicha izlanadi, o`z-o`zicha mehnat qiladi. Ana shuning uchun ham san’at o`ziga xos turlariga ega.
Adabiyot, musiqa, teatr, kino, sirk, me’morchilik, tasviriy va amaliy bezak kabi boshqa san’at turlari ham mavjuddir.