1-ma’ruza: texnik ijodkorlik va dizayn fanining mohiyati va vazifalari

I
jodiy muammolarning qo’yilishi.Agar texnik ijodiy jarayonda fikriy faoliyat xarakteri xaqida ta’minlanadigan bo’lmasa, u holda yuqorida aniqlangani kabi, muammoni hal qilish prinsipini induktiv aniqlanish hal qiluvchi bo’lib hisoblanadi.Shunga qaramasdan ushbu qobiliyat yo’q holda yetishmaydi.Shuning uchun o’qituvchilarda induktiv fikrlash qobiliyatini rivojlantirish bo’yicha maqsadga muofiq ishlarni bajarish juda foydalidir. Texnik ijodiy qobiliyatni rivojlantirishning induktiv va sermulohaza fikrlashga bog’liqligi o’tgan asr boshlarida fransuz psixologi T. Ribo tomonidan tekshirilgan edi. T.Ribo tomonidan topilgan bog’lanish xarakteridagi sxema.
Insonning bolalik chog’i davrining boshlarida ijodiy o’ylash qobiliyatidan (har tomonlama fikrlash qobiliyatidan) uzgan holda rivojlanib boradi: so’ngra yoki yoshlik chog’ida, yoki balog’atga yetganda kritik moment (M.X) yuzaga ishladi va ijodiy fikrlash qobiliyati yoki (progress) orqaga qaytadi(), yoki () o’zgarmas saqlanadi.
Qilingan xulosa hozirgi zamon umumta’lim maktablarida o’quv vaqtining taxminan chorak qisminidan yarmigacha bo’lgan qismi yo’l-yo’riq ko’rsatishga ketadi, qolgan chorak qismi esa tashkiliy xarakterga oid bo’lgan axborotlarni berish uchun ketadi.
O’quv vaqtining faqatgina 5% o’quvchilarning mustaqillik qobiliyatini rivojlantirishga sarf bo’ladi. Nihoyat o’quv vaqtining 1 dan 0,5% qismi mustaqil natija chiqarish uchun sarf bo’ladi. Gapirish bilan eshitish, birovlarning o’z-o’zini ifodalash bilan boshqalarning diqqat e’tibori orasida farq mavjud.Ilm berish ijodkorlik uchun dastlabki shart sharoitlarni yaratadi.
Shunday ijodkorlik masalalarni yechish faqat kashfiyotga undamasdan, balki yoshlarni texnikaga o’rgatish bilan ham tafakkuri rivojlanadi.
Maxsus masalalarni tanlashi texnika bo’yicha ta’limni takomillashtirishga yoshlarga bilim berishda asosiy vosita xisoblanadi.U yoki bu tipdagi masalalarni yechish bilan texnik tushunchalarni yetkazish rivojlanib bordi.Texnikaviy masalalarning birinchi yechish bilan, ikkinchisi o’quvchini qiziqishini oshiradi.
Masalan: 1828 yilda fransuz ofiseri Delviya tomonidan «Miltiqning yaratilishi tarixidan» yaratilgan qurol qo’ndog’ining poroxni joylashtirib keyin miltiq og’zidan o’t kuyub otilar edi. Ko’p izlanish natijasida, qo’ndog’ tomonidan miltiqni otish mumkinligi masalasini yechishdi.
Texnika ijodkorligi tahlili shuni ko’rsatdiki, ijodiy foliyatni turli etapga bo’lishi mumkin.Shunga asosan texnik ijodkorlikning vujudga kelishi bilan uslubiyatdan foydalanish lozim.
Texnika ijodkorlikni tashkil qilgan etaplarni har biri o’ziga xos xususiyatlarga ega, bularning hammasi maktab o’quvchilarning shaxsida ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan.
Pedagogik-psixologik adabiyotlarda turli etaklar mavjud. Har qanday texnika ijodkorligi faoliyatida uchta asosiy vazifa bajariladi. Asoslangan g’oya va uni tan olish, texnikaviy ishlab chiqilgan vazifa va amaliyotda bajarilishi, ishlab chiqilgan obyekt texnik ijodkorlik asosida baholanishi.
Bu har bir etapdagi natija fikran aniq va g’oya qabul qilishi: ikkinchi o’rinda - konstruktorlik-texnologik jihatdan ishlab chiqilgan g’oya, uni amalda qo’llash va ishlab chiqish mumkinligi; uchinchi o’rinda - tahlil qilinishi, natijani oxirgacha yetkazish va vazifsini baholash. Buning hammasi maktab o’quvchilarning texnik ijodkorligini bajarishga, ularning ko’nikma va malakalarini oshirishga undaydi.
Eslatib o’tilgan barcha sxemalarda detallariga ko’ra farq qilsalarda ko’pgina umumiylikka egadirlar.
Ko’pgina ijodiy masalalar yechishning qo’yidagi etaplari qayd qilib o’tiladi.

1. 
   Ehtiyoj yoki qiyinchilikka qarab.
   
2. 
   Ushbu ehtiyoj qiyinchiliklarining tahlili.
   
3. 
   Muvofiq keluvchi axborotlarning ko’zdan kechirilishi.
   
4. 
   Yangi g’oya yoki prinsipning yuzaga kelishi.
   
5. 
   Prinsiplarni sxemaga yoyish.
   
6. 
   To’g’ri yechilganlikni baholash.