1-маърўза: Кириш

11.4.Yuk porshenli asboblar 
 
Bu asboblarning ko‟pchiligi tajriba sharoitida turli manometrlarni tekshirish va 
darajalash uchun muljallangan. 11.8-rasmda yuk-porshenli manometrning prinsipial 
chizmasi tasvirlangan. 

---

78 
Yuk kolonkasi 9 ning markazida silliqlangan silindrik kanal bo‟lib, bu 
kanalning ichida yuk tarelka 8 li siljuvchi porshen 6 joylashgan. Kolonkaning kanali 
porshen 11 ga ega bo‟lgan press bilan ulangan. Bundan tashqari u tekshirilayotgan 
manometr 10 bilan bog‟lovchi shtutserlar 5 ga ulangan. Kolonka va shtutser kanallari 
ninasimon ventil 4 lar bilan ta„minlangan. Ventil 1 yordamida ishchi suyuqlik 
tukiladi. 
Ishni boshlashdan avval ventil 3 ochilib, sig‟im 2 dan asbobning gidravlik 
tizimi ishchi suyuqlik bilan to‟ldiriladi. Tizimni to‟ldirish bilan bir vaqtda maxovik 
12 ni soat strelkasining yo‟nalishiga qarshi burab porshen 11 aylantiriladi. Porshen 11 
oxirigacha aylantirilgan holda sig‟im 2 da ishchi suyuqlik qisman qolishi kerak. 
Ishchi suyuqlik sifatida o‟rtacha qovushqoqlikka ega bo‟lgan mineral moy ishlatiladi. 
Asbob tulganidan sung ventil 3 biriktiriladi. Keyin maxovik 12 moy bosimi natijasida 
kutarilgan yuk tarelkasi ko‟rsatkichi 7 to‟g‟risiga kelguncha buraladi. Porshenli 
manometrning to‟zilishiga ko‟ra uning ishlash prinsipi gidravlik tizimdagi 
o‟lchanayotgan bosimning yuklar kuchini muvozanatlashiga asoslangan. 
O‟lchanayotgan bosimning kattaligi haqida muvozanatlovchi yuklar kattaligiga ko‟ra 
fikr yuritish mumkin. Porshen va silindr diametrlari bir-biriga moslangan va ularning 
sirtlari o‟rtasidagi oraliq bir necha mikrondan oshmaydi. Ishqalanish kuchlarini 
e„tiborga olmagan holda, quyidagi muvozanat shartini yozish mumkin: 
;
ef
ort
S
P
Gg


(11.31) 
bu еrda G  – юк tarlekasi bilan porshenning og‟irlik kuchi, kg; g – erkin tushish tezlanishi, 
m/s
2
; 
ort
P
- silindr kanalidagi ortiqcha bosim, Pa; 
ef
S - porshenning effektiv yuzasi, m
2
. 
Kanal va porshen sirtlari urtasida kichik bo‟lsa ham oraliq borligi natijasida 
moy porshen ustiga utib uni asta-sekin pastga tushiradi. Ishqalanish ta„sirini 
kamaytirish uchun porshen qul bilan yoki maxsus qo‟rilma yordamida aylantiriladi. 

---

79 
Porshenli manometrlar eng aniq ishlaydigan aboblar qatoriga kirib, ular aniqlik 
darajasiga ko‟ra ikki razryadga ajratiladi: 1 – razryadli porshenli asboblarining hatosi 
0,01…0,02% ni tashkil qiladi va faqat porshenli manometrlarni tekshirish uchun 
ishlatiladi. 2-razryadli porshenli manometrlar 0,05% aniqlikka ega va namunali 
prujinali manometrlarni tekshirish uchun qo‟llaniladi.