1-mashg’ulot laboratoriya ishi №1 Matematik mayatniklarning tebranishlar

MALYUS QONUNI

N

N

Agar polyarizator(P) dan chiqayotgan, amplitudasi bo‘lgan yassi-qutblangan yorug‘lik nuri analizator (A) ga tushayotgan bo`lsin (4-rasm).

4-rasmdagi chizmada MN va MN- lar polyarizator(P) va analizator(A) ning qutblanish tekisliklari bo‘lib, ular orasidagi burchak  ga teng bo‘lsin. U vaqtda analizatordan o‘tgan yoruq‘lik to‘lqinning amplitudasi quyidagiga teng bo‘ladi;
. (1)
Yoruq‘likning intensivligi I tebranishlar amplitudasi ning kvadratiga to‘g‘ri proporsionaldir:
(2)
U vaqtda (1) ni kvadratga ko‘tarib, k-proporsionallik koeffitsiyentiga ko‘paytirib yuborilsa:
. (3)
Buni (2) ga asosan quyidagi ko‘rinishda yozamiz:
, (4)
Bunda I_o-analizatorga tushuvchi yassi-qutblangan yorug‘lik nurining intensivligi.
(4)-ifoda Malyus qonunining matematik ifodasidir.
Polyarizator va analizatordan o‘tgan yorug‘likning intensivligi polyarizator va analizator qutblanish tekisliklari (MNvaMN) orasidagi burchak kosinusining kvadratiga to‘g‘ri proporsionaldir.
Malyus qonunidan ko‘rinadiki, polyarizatorga nisbatan analizator burilganda yoruq‘likning intensivligi noldan I_o gacha o‘zgaradi.


NAZORAT UCHUN SAVOLLAR.

1.Qutblanish deganda nimani tushinasiz.

2.Malyus qonunini tushintirib bering.
3.Maksvel nazariyasini tushintiring
6-MASHG’ULOT
Laboratoriya ishi№6
ISSIQLIK NURLANISH QONUNLARINI O’RGANISH:
STEFAN-BOL’TSMAN VA PLANK DOIMIYLARINI ANIQLASH.
Ishning maqsadi: Issiqlik nurlanish qonunlariga oid olingan nazariy bilimlarni mustaxkamlash.
Kerakli asboblar: Yorug’lik manbai, qora jism, termometr.
Nazariy qism.
Stefan-bolsman nurlanish qonuni – muvozanatli nurlanayotgan mutlaq qora jism ichi t vaqt birligi davomida yuza birligidan nurlanayotgan elektromagnit toʻlqinlar; bu toʻlqinlarning yigʻindi energiyasi mutlaq t ra G ning toʻrtinchi darajasiga proporsional ekanligini ifodalaydigan qonun: Bolsman doimiysi. Bu qonunni avstriyalik fizik I. Stefan (1835—93) tajribalar asosida 1879-yilda istalgan jism uchun taʼriflagan. 1884-yilda L.Bolsman nazariy jihatdan bu qonun faqat mutlaq qora jism uchungina toʻgʻri ekanligini koʻrsatgan. Keyingi aniqoʻlchashlar S. Stefan-Bol’tsman nurlanish qonunining toʻla bajarilishini va a q 5,6703210~8 VtGʻ(m2K4) ekanligini tasdiqlaydi. S.Stefan-Bol’tsman nurlanish qonuni Plank nurlanish qonuninig natijasi sifatida keltirib chiqarilgan. S.Stefan-Bol’tsman nurlanish qonuni. Yuqori temperaturani oʻlchashda qoʻllaniladi.
Qizdirilgan modda atomlari va molekulalarining tartibsiz issiqlik harakati tufayli yuzaga keladigan elektromagnit nurlanishlariga issiqlik yoki temperaturali nurlanish deyiladi. Barcha qizdirilgan qattiq va suyuq moddalarning issiqlik nurlanishi tutash spektr beradi.
Nurlanishning oqimi deb, vaqt birligi ichida yuza orqali o‘tayotgan nurlanish energiyasiga miqdor jihatidan teng bo‘lgan fizik kattalikka aytiladi
Jismning issiqlik nurlanishi energetic yorqinlik yoki integral lnurlanish qobiliyati deb ataluvchi R kattalik bilan ham tavsiflanadi. Jismning nurlanish qobiliyati deb birlik yuzadan vaqt birligi ichida chiqayotgan nurlanish energasiga miqdor jixatidan teng bo‘lgan fizik kattalikka aytiladi. Jismning integral nur yutish qobiliyati deb, jism yutgan yoruq‘lik energiyasi DW_utning shu jismga tushayotgan yoruq‘lik energiyasid W_tushga bo‘lgan nisbatiga miqdor jihatidan teng bo‘lgan fizik kattalikka aytiladi. Absolyut qora jismning nur yutish qobiliyati 1 ga tengdir. Tabiatda absolyut qora jism mavjud emas. Kirxgof qonunini ta`riflab, uning matematik ifodasini yozing. Har qanday jismning nurlanish qobiliyatini nur yutish qobiliyatiga bo‘lgan nisbati jismlarning tabiatiga boq‘liq bo‘lmay, shu sharoitdagi absolyut qora jismning nurlanish qobiliyatiga teng bo‘lib chastota va temperaturaning universal funksiyasidir.
Absolyut qora jism nurlanishining emperik Stefan-Boltsman va Vinning siljish qonunlarini ta`riflang? VIN: absolyut qora jismning spectral tavsifining maksimumiga mos kelgan λ_max- to‘lqin uzunligi absolyut temperaturasiga teskari proporsional bo‘lib, temperature ortgan sari qisqa to‘lqinlar sohasi tomon siljib boradi. Pirometrning tuzilishi va uning elektr hamda optic chizmasini chizib, ishlash prinsipi tushuntirib berilsin. Jismning nurlanishi uzluksiz bo‘lmasdan alohida ulushlar-kvantlar sifatida chiqariladi. Har bir yoruq‘lik kvantining energiyasi E_o yoruq‘lik chastotasi ν ga proporsionaldir. Plank formulasini yozib, uni izohlab bering.

Bunda – nurlanish chastotasi, c – yoruglikning vakuumdagi tarqalish tezligi, K – Bol’tsman doimiysi, h - Plank doimiysi, T – absolyut temperatura.
Plank formulasidan foydalanib, absolyut qora jism nurlanishiningemperikravishdaaniqlanganbarchaqonunlarinihosilqilishmumkin.