Shtangentsirkul qismlari va ularning nomlanishi.
Shtangentsirkulda olchamlar quyidagicha hisoblanadi. Yuqorida aytilgandek, detaldan olingan olchamdagi butun sonlar shtanga shkalasidan qarab hisoblanadi. Agar noniusning nol bolinmasi bilan shkalasining biror bolinmasi togri kelsa, u holda shtanganing togri kelgan bolinmasi detalning olchami boladi.
Agar noniusning nol bolinmasi shtanganing bolinmasiga togri kelmasa, shtangadan noniusning nol bolinmasigacha bolgan butun soni olinadi va nonius bilan shtanganing kaysi bolinmalari bir-biriga togri kelgani topiladi (5-rasm). Noniusning togri kelgan bolinmasi millimetrning undan bir qiymatini korsatadi.
Masalan, noniusning 4 soni shtanganing biror bolinmasiga togri kelsa «ondan 4 mm» deb oqiladi.
0,05 mm gacha aniqlik bilan olchaydigan shtangentsirkul.
0,05 mm gacha aniqlik bilan olchaydigan shtangentsirkul korsatilgan. Bu shtangentsirkulda detallarning tashqi olchamlarini aniqlash uchun uning yuqorigi jaglaridan, ichki olchamlarini aniqlash uchun pastki jaglarining tashqi sirtidan foydalaniladi.
Detalning ichki olchamlari olinganda aniqlangan son qiymatni ikki jaglarning qalinligiga teng miqdor (odatda, 10 mm) ga oshirish lozim.
Shtangentsirkulning noniusi 20 ta teng bolinmaga bolingan. Demak, olchash aniqligi 1 : 20, ya’ni 0,05 mm ga teng boladi. Olchash natijalarini hisoblab chiqarish qulay bolishi uchun noniusning har beshinchi bolinmasiga 25, 50, 75 va 1 sonlar yozilgan. Agar olchash vaqtida noniusning 25 soni shtanganing biror bolinmasiga togri kelsa, «yuzdan 25 millimetr» deb, noniusning 75 soni togri kelsa, «yuzdan 75 millimetr» deb oqiladi.
Bu shtangentsirkulda olchash natijalarini noniusdan hisoblash yuqorida yozilgan noniusning hisoblab chiqarish qoidasidan faqat noniusning shtangadagi bolinmaga togri kelgan bolinmasi millimetrning oninchi hissalarini emas, balki yuzinchi hissalarini korsatish bilan farq qiladi.
Shtangentsirkuldagi 4 moslamadan detallarni olchash vaqtida qozgaluvchan jag 2 ni mikrometrik surish uchun foydalaniladi. Buning uchun moslama mahkamlovchi vint 3 bilan shtangaga mahkamlab qo‘yiladi, songra mikrometrik surish gaykasi 7 ni burish yoli bilan qozgaluvchan jag xohlagan tomonga siljitiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
