1-mavzu: Aholi geografiyasi va demografiya asoslari fanining ob’ekti, predmeti, maqsadi, vazifalari, tadqiqot usullari Reja

antropologiya, populyatsion genetika, inson ekologiyasi, odam fiziologiyasi, 
tibbiy genetika va ruhshunoslik kabi odamni biologik evolyusiyasining maxsuli 
va ob’ekti sifatida ko‘rib o‘rganuvchi tabiiy fanlar bilan bog‘liqligi demografik 
jarayonlarning ijtimoiy xarakteri bilan bog‘liq. 
O‘z navbatida boshqa fanlar, birinchi o‘rinda ijtimoiy fanlar, demografik 
omil va qonuniyatlardan o‘z voqelik muhitlarini chuqurroq tushunish maqsadida 
foydalanadi, ayni vaqtda bir xil demografik statistika ma’lumotlari turli fanlar 
uchun dastlabki baza sifatida xizmat qilishi mumkin. Masalan, tug‘ilish va o‘lim 
qonuniyatlari shuningdek ularning aholining yosh – jinsiy tarkibiga bo‘lagn ta’siri 
iqtisodiyotda mehnat resurslarini taqsimlash uchun zarur, etnografiyada – etnik 
birliklar dinamikasini o‘rganish uchun, sotsiolgiyada – ayolning jamiyat va 
oiladagi ijtimoiy rolini tahlil qilish uchun zarur.

---

Shunday qilib, aholi takror barpo bo‘lishining xususiyatlari demografiya 
asoslari uchun tadqiqotlarining asosiy ob’ekti sanalsa – da, boshqa fanlarda 
ma’lum jarayonlarning omillari sifatida namoyon bo‘ladi. Bunday chegaralanish 
demografiya asoslari va boshqa fanlar predmetlari o‘rtasida chegaralar belgilash 
imkonini beradi. Shu bilan birga mazkur chegaralanish aniq tadqiqot faoliyatida 
shu kabi cheklanish bo‘lishini anglatmaydi. Alohida yirik ijtimoiy – demografik 
muammolarni ishlab chiqarish zarurati, masalan, aholi o‘sishi va atrof – muhit 
holatining o‘zaro bog‘likligi, etnik va demografik jarayonlarning aloqasi, sog‘liqni 
saqlashning samaradorligi kabi va boshqa turli fanlar to‘qnashuvida olib 
boriladigan fanlararo tadqiqotlarlarning salmog‘ini oshiradi. Mazkur chegaradagi 
bilimlarni nisbatan mustaqil ilmiy fanlarga ajratish tendensiyasi ham sezilarli 
darajada (jumladan, bu holat demografiya asoslari ning iqtisodiyot, tarix, 
etnografiya, ijtimoiy gigiena bilan chegaralarida yuz bermoqda); shuningdek turli 
bilim sohalari mutaxassislarining kompleks ilmiy ishlar olib borish maqsadida 
birlashishlari ham tez – tez uchraydigan holat bo‘lmoqda. 
Shuningdek demografiya asoslari falsafa, ekologiya, iqtisodiy va ijtimoiy 
geografiya fanlari bilan ham bog‘liqdir.