1-Mavzu: Analitik kimyo fanining vazifasi va mоhiyati. Analitik kimyo usullarining sinflanishi

Yarimmikrоаnаliz.

• Bu mеtоd mаkrо vа mikrо mеtоd o’rtаsidаgi оrаliq o’rinni egаllаydi. Tеkshirilаdigаn mоddа miqdоri 0,05g-0,5g vа 1– 10 ml eritmа. Bu 50 mg (о,05g) ni tаshqil etаdi. Yarimmikrоаnаlizdа mаkrоаnаlizdаgi ish tаrtibi sаqlаnib qоlаdi, fаqаt оpеrаtsiyalаr kаm miqdоr mоddаlаr bilаn o’tkаzilаdi. Bu mеtоd аsоschilаri I.P. Аlimаrin rахbаrligidаgi bir gаlа оlimlаr kоllеktividir. (M.V.Lоmоnоsоv nоmidаgi nоzik хimiya-tехnоlоgiyasi instituti).
• Yaхshi ishlаngаndа yarimmikrоmеtоd mаkrоmеtоdgа nisbаtаn yomоn nаtijаlаr bеrmаydi.
• Ultrаmikrоаnаliz. Bu mеtоddа mоddаning 1 mg dаn kаm miqdоri tеkshirilаdi. Аnаlizning dеyarli bаrchа оpеrаtsiyalаri mikrоskоp оstidа o’tkаzilаdi.

Аналитик реакцияларни бажариш усуллари.

• Аналитик реакцияларни бажариш усуллари.
• Аналитик реакциялар «ҳўл» ва «қуруқ» усуллар билан ўтказилиши мумкин.
• 1) +уруқ усулда модда ва реактивлар қуруқ ҳолда олинади ва реакцияни қиздириш билан олиб борилади.
• 2) Ҳўл усулда эса текширилаётган модда билан тегишли реактивларнинг ўзаро таъсири эритмаларда кузатилади.
• «+уруқ» усул билан ўтказиладиган реакциялар қаторига металл тузларининг алангани бўяш билан борадиган реакцияларни киритиш мумкин. Платина симга натрий тузлари юқтирилиб газ горелкаси алангасига тутилса, аланга сариқ рангга, калий тузларида-бинафша рангга, Sr тузларида-оч қизил рангга, Ba тузларида-яшил рангга бўялади. Бура Na2B4O710H2O ёки NaNH4HPO44H2O лар баъзи металларнинг тузлари билан қотиштирилганда рангли марварид (шиша) лар ҳосил бўлиши ва ҳоказолар қуруқ усулга мисол бўла олади. Бу методлар пирохимиявий методлар дейилади

1. Analitik kimyo fanining qisqacha tarixi.

• Analitik kimyodagi ko`pgina metodlar va ularning yo`llari qadim zamonlardan ma'ulm edi. Analitik kimyoning amaliy usullari qadim zamonda dastlabki kimyoviy ishlab chiqarish ehtiyojlari tufayli paydo bo`ldi va rivojlandi. Dastlab, sifat analizi ba'zi tabiiy birikmalarni hususiyatlariga qarab aniqlashdan iborat bo`lgan. Miqdoriy analiz avval tekshirish san'ati deb ataluvchi shaklda paydo bo`ldi, bu yo`l bilan oltin va kumush kabi qimmatbaho metallarning tozaligi (probasi) aniqlanar edi. Bu usullar qo'hna Misr, Yunoniston va Kiev Rusida qo'llanilgan.
• XVII asr o`rtalarida analitik kimyo fan sifatida shakllandi. Mineral, ma'dan va boshqa moddalar tarkibini aniqlashda juda katta qiziqish paydo bo`ldi va shu vaqtda kimyoviy analiz kimyo fanidagi ilmiy tadqiqotning asosiy metodi sifatida qo'llanila boshladi. Kimyoviy analizning daslabki umumiy tushunchalar Boyl (1627-1691 y. ingliz) tomonidan XVII asrning ikkinchi yarmida ishlab chiqildi. Boyl eritma bilan ishlash reaksiyalarini va boshqa muhim yangi usullarni taklif etdi.
• Kimyoviy analizda birinchi bo`lib tarozini qo'llashni M.V.Lomonosov (1711-1765 yillar, rus) tomomnidan muttasil amalga oshirildi. U tomonidan gaz analizining asoslari yaratildi, kristallarining shakli bo`yicha sifat analizini bajarishda mikroskopni qo'llash taklif qilindi. T.Ye.Lovits (1756-1804 yillar, rus) XVIII asr oxirida kristallarning shakli bilan ularning kimyoviy tarkibi orasidagi bog`lanishni aniqladi va mikrokristalloskopik analiz metodiga asos soldi.