1-Mavzu: Analitik kimyo fanining vazifasi va mоhiyati. Analitik kimyo usullarining sinflanishi

Analitik kimyo fanining rivojlanishida o'zbek olimlarining ham hissalari katta.

• SH.T.Tolipov 1938 yildan O`zbekiston milliy Universiteti analitik kimyo kafedrasiga mudirlik qilib keldi. Bu olim ftoridlar ishtirokida boradigan reaksiyalarni kimyoviy analizda qo`llashni, xromni aniqlash, natriy va kaliy kabi ishqoriy metallarni aniqlashning yangi metodlarini yaratdi.
• Akademik N.A.Parpiev (Toshkent kimyo-tehnologiya instituti) kompleks birikmalar kimyosi sohasida ilmiy izlanishlar olib bordi va analitik kimyoni rivojlanishiga o`z hissasini qo`shdi.
• Ushbu institutda analitik kimyo kafedrasida K.Z.Rahmatullaev uzoq davr mobaynida mudirlik qildi va ilmiy-tadsisot ishlari olib bordi.
• Hozirgi davrda shu institutda studentlarga analitik kimyo fanidan darsliklar, o`quv qo`llanmalari nashr qildirgan dosent M.S.Mirkomilova kabi olimlar studentlarga tahsil bermosdalar.
• O`zbek olimlaridan Toshkent Farmasevtika institutida analitik kimyo fanini rivojlantirishga munosib hissa qo`shgan professor M.A.Azizovni ko`rsatish mumkin. U kompleks birikmalar olish bo`yicha ilmiy ishlar olib bordi, yangi dori-darmonlar yaratdi.

Реакцияларни амалга оширишнинг шарт-шароитлари.

• 1. Eritma muhiti
• 2. Harorat
• 3. konsentrasiya

Бирор реакцияни ўтказишда шу реакцияга шароит яратилиши зарур, акс ҳолда реакция натижаси шубҳали бўлади. Масалан. Кислотада эрийдиган чўкмалар, эритмада эркин ҳолатдаги ортиқча кислота бўлганда, ажралиб чиқмаслиги турган гап. Худди шунингдек, ишқорда эрийдиган чўкмалар ишқорий муҳитда ажралиб чиқмайди. Агар чўкма ишқорда ҳам, кислотада ҳам эриса, уни фақат нейтрал муҳитда ҳосил қилиш мумкин ва ҳоказо. Демак, реакцияни амалга ошириш учун энг муҳим шароитлардан бири шу реакциялар учун зарур бўлгани муҳитдир, уни керак бўлган тақдирда кислота ёки ишқор қўшиб вужудга келтириш мумкин.

• Бирор реакцияни ўтказишда шу реакцияга шароит яратилиши зарур, акс ҳолда реакция натижаси шубҳали бўлади. Масалан. Кислотада эрийдиган чўкмалар, эритмада эркин ҳолатдаги ортиқча кислота бўлганда, ажралиб чиқмаслиги турган гап. Худди шунингдек, ишқорда эрийдиган чўкмалар ишқорий муҳитда ажралиб чиқмайди. Агар чўкма ишқорда ҳам, кислотада ҳам эриса, уни фақат нейтрал муҳитда ҳосил қилиш мумкин ва ҳоказо. Демак, реакцияни амалга ошириш учун энг муҳим шароитлардан бири шу реакциялар учун зарур бўлгани муҳитдир, уни керак бўлган тақдирда кислота ёки ишқор қўшиб вужудга келтириш мумкин.
• Иккинчи муҳим шароит эритманинг ҳароратидир. Баъзи реакциялар совуқда, баъзилари қиздириш йўли билан боради.
• Учинчи муҳим шароит эритмада топиладиган ионнинг концентрацияси етарли даражада катта бўлишидир. Унинг концентрацияси жуда оз бўлса, реакция чиқмайди. Бунинг сабабини билиш қийин эмас: ҳар қандай модданинг эритмадаги концентрацияси унинг айни шароитдаги эрувчанлигидан ортиқ бўлгандагина шу модда чўкмага тушади. Бордию модда жуда қийин эрийдиган бўлса аниқланадиган ионнинг концентрацияси ниҳоятда оз бўлсада у чўкмага тушади,