1-mavzu. Dasturiy ta’minot va dasturiy ta’minot injiniringi. Reja

1.1.2. Dasturiy injiniringgining xilma-xilligi
Dasturiy injiniring - bu amaliy xarajatlar, rejalashtirish va ishonchlilik masalalarini, shuningdek, dasturiy ta'minot mijozlari va ishlab chiqaruvchilarining ehtiyojlarini hisobga oladigan dasturiy ta'minotni ishlab chiqarishning tizimli yondashuv hisoblanadi. Amaldagi maxsus usullar, vositalar va texnikalar dasturiy ta'minotni ishlab chiquvchi tashkilotga, dasturiy ta'minot turiga va ishlab chiqish jarayonida ishtirok etadigan insonlarga bog'liq. Barcha tizimlar va barcha kompaniyalar uchun mos bo'lgan universal dasturiy injiniring usullari mavjud emas.
Dasturiy injiniring usullari va uslublaridan eng muhimini aniqlashning eng yaxshi omili ishlab chiqilayotgan dastur turiga bog’liq. Quyidagi turdagi ilovalar mavjud:

1. 
   Mustaqil ilovalar. Bu shaxsiy kompyuterda ishlaydigan dastur tizimlari yoki mobil qurilmada ishlaydigan ilovalar. Ular barcha kerakli funksiyalarni o'z ichiga oladi va tarmoqqa ulanishni talab qilinmasligi mumkin. Bunday ilovalarga misol sifatida shaxsiy kompyuterdagi ofis ilovalari, SAPR dasturlari, fotosuratlar bilan ishlash dasturlari va boshqalar kiradi.
   
2. 
   Tranzaksiyaga asoslangan interaktiv ilovalar. Bular masofaviy kompyuterda ishlaydigan hamda foydalanuvchilar o'z kompyuterlari, telefonlari yoki planshetlari orqali kirishlari mumkin bo'lgan ilovalardir. Shubhasiz, ular tovarlar va xizmatlarni sotib olish uchun masofaviy tizim bilan o'zaro aloqada bo'lgan elektron tijorat ilovalari kabi veb-ilovalarni o'z ichiga oladi. Ilovaning ushbu turi shuningdek, biznes tizimlariga veb-brauzer yoki maxsus maqsadli mijoz dasturi yoki pochta va fotosurat almashish kabi bulutga asoslangan xizmatlar orqali kirishni ta'minlaydigan biznes tizimlarini o'z ichiga oladi. Interaktiv ilovalar ko'pincha har bir tranzaksiyada foydalaniladigan va yangilanadigan katta ma'lumotlar omborini o'z ichiga oladi.
   
3. 
   O'rnatilgan boshqaruv tizimlari. Bu apparat qurilmalarini boshqaradigan va tekshiradigan dasturiy ta'minotni boshqarish tizimlari. O'rnatilgan tizimlarga misol sifatida mobil (uyali) telefondagi dasturiy ta'minot, avtomobildagi tormozlashnishni boshqaruvchi dasturiy ta'minot va mikroto'lqinli pechdagi pishirish jarayonini boshqaruvchi dasturiy ta'minotni olsa bo’ladi.
   
4. 
   Paketlarni qayta ishlash tizimlari. Bu katta partiyalardagi ma'lumotlarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan biznes tizimlari. Ular kerakli natijalarni yaratish uchun ko'p sonli individual kirishlarni qayta ishlaydi. Paketlarni qayta ishlash tizimlariga misol sifatida telefon billing tizimlari va ish haqini to'lash tizimlarini olishi mumkin.
   
5. 
   Ko'ngilochar tizimlar. Bular shaxsiy foydalanish uchun tizimlar bo'lib, foydalanuvchini qiziqtirishga mo'ljallangan. Ushbu tizimlarning aksariyati u yoki bu turdagi o'yinlar hisoblanadi. Bu ko'ngilochar tizimlarning eng muhim farqlovchi xususiyati foydalanuvchining o'zaro aloqasi sifatidir.
   
6. 
   Modellashtirish va simulyatsiya qilish tizimlari. Bu olimlar va muhandislar tomonidan jismoniy jarayonlar yoki vaziyatlarni modellashtirish uchun ishlab chiqilgan tizimlar bo'lib, ular ko'plab alohida bo’lgan, o'zaro ta'sir qiluvchi ob'ektlarni o'z ichiga oladi. Ular ko'pincha hisoblashni talab qiladi va bajarish uchun yuqori samarali parallel tizimlarni talab qiladi.
   
7. 
   Ma'lumotlarni yig'ish va tahlil qilish tizimlari. Ma'lumotlarni yig'ish tizimlari - o'z muhitidan ma'lumotlarni yig'adigan va ushbu ma'lumotlarni qayta ishlash uchun boshqa tizimlarga yuboradigan tizimlar. Dasturiy ta'minot sensorlar orqali ma’lumot olishi yoki yig’ishi mumkin va ko'pincha biror bir uskuna ichida yoki uzoqroq joyda o'rnatiladi. "Katta ma'lumotlar"ni statistik tahlilini amalga oshiradigan va to'plangan ma'lumotlardagi munosabatlarni qidiradigan bulutga asoslangan tizimlarni o'z ichiga olishi mumkin.
   
8. 
   Tizimlar sistemasi. Ular korxonalar va boshqa yirik tashkilotlarda qo'llaniladigan, bir qator boshqa dasturiy ta'minot tizimlaridan tashkil topgan tizimlardir. Ulardan ba'zilari ERP (korxona manbalari rejasi) tizimi kabi umumiy dasturiy mahsulotlar bo'lishi mumkin. To’plamdagi boshqa tizimlar ushbu muhit uchun maxsus yozilgan bo'ladi.
   

Albatta, bu tizim turlari orasidagi chegaralar juda yaqin. Agar siz mobil aloqa uchun o'yin ishlab chiqisa, u holda mobil ilova ishlab chiquvchilari bilan bir xil cheklovlarni (kuch, apparat o'zaro ta'siri) hisobga olib yaratish kerak. Ommaviy ishlov berish tizimlari ko'pincha vebga asoslangan tranzaksiya tizimlari bilan birgalikda qo'llaniladi. Misol uchun, kompaniyada sayohat xarajatlari bo'yicha so’rovlar veb-ilova orqali to’ldirishlari mumkin.
Tizimning har bir turi maxsus dasturiy injiniring texnikasini talab qiladi, chunki dasturiy ta'minot har xil xususiyatlarga ega. Masalan, avtomobildagi o'rnatilgan boshqaruv tizimi xavfsizlik nuqtai nazaridan juda muhim va transport vositasiga o'rnatiladi. Shuning uchun uni o'zgartirish juda qimmatga tushadi. Bunday tizim keng qamrovli verifikasiya va validasiyani talab qiladi, shuning uchun dasturiy ta'minot bilan bog'liq muammolarni hal qilinsa, sotilgandan keyin mashinalarni qaytarib olish darajasi minimallashadi.
Agar tizim qayta foydalanish mumkin bo'lgan komponentlardan iborat bo’lsa, interfaol veb-tizim yoki ilova uchun iterativ ishlab chiqish va yetkazib berish eng yaxshi yondashuv hisoblanadi. Biroq, har bir tizim alohida ishlab chiqilishida tizimning o'zaro ta'sirini batafsil spetsifikatsiyalari oldindan belgilanishi kerak bo'lgan tizimlar sistemasi uchun bunday yondashuv amaliy jihatdan mos bo'lmaydi.
Shunga qaramay, barcha turdagi dasturiy ta'minot tizimlariga taalluqli bo’lgan dasturiy injiniring asoslari mavjud:

1. 
   Dasturiy ta'minot tizimlari boshqariladigan va tushunarli rivojlanish jarayonidan foydalangan holda ishlab chiqilishi kerak. Dasturiy ta'minotni ishlab chiqaruvchi tashkilot ishlab chiqish jarayonini rejalashtiradi, nima ishlab chiqishi kerakligi va qachon yakunlashi haqida aniq tasavvurga ega bo'lishi kerak. Albatta, foydalanmoqchi bo'lgan jarayon modeli ishlab chiqilayotgan dasturiy ta'minot turiga bog'liq.
   
2. 
   Ishonchlilik va unumdorlik barcha turdagi tizimlar uchun muhim ko’rsatkich hisoblanadi. Dasturiy ta'minot kutilganidek, nosozliklarsiz ishlashi kerak va kerak bo'lganda foydalanish imkoni mavjud bo'lishi lozim. U ishlash jarayonida xavfsiz bo'lishi va iloji boricha tashqi hujumdan himoyalangan bo'lishi lozim. Tizim samarali ishlashi va resurslarni isrof qilmasligi kerak.
   
3. 
   Dasturiy ta'minot spetsifikatsiyasini hamda talablarini tushunish va boshqarish muhim ahamiyatga ega. Tizimning turli mijozlari va foydalanuvchilari tizimdan nimani kutayotganliklarini bilish kerak va foydali tizim byudjet doirasida va rejaga muvofiq yetkazib berilishi hamda ularning extiyojlarini boshqara olish zarur.
   
4. 
   Mavjud resurslardan samarali foydalanish lozim. Bu shuni anglatadiki, agar kerak bo'lsa, yangi dasturiy ta'minotni yozishdan ko'ra, allaqachon ishlab chiqilgan dasturiy ta'minotdan qayta foydalanish kerak.
   

Turli usullar ularni turli yo'llar bilan aks ettiradi, ammo ular barcha professional dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning asosini tashkil qiladi. Ushbu asoslar dasturiy ta'minotni ishlab chiqishda foydalaniladigan dasturlash tilidan mustaqildir.