1-mavzu. Dasturiy ta’minot va dasturiy ta’minot injiniringi. Reja

1.1.3. Internet uchun dasturiy injiniring
Internet va World Wide Web ning rivojlanishi hayotimizning barcha sohalariga katta ta'sir ko'rsatdi. Dastlab, Internet asosan hamma uchun ochiq bo'lgan ma'lumotlar ombori bo'lgan, dasturiy ta'minot tizimlariga unchalik ta'sir qilmagan. Ushbu tizimlar mahalliy kompyuterlarda ishlaydigan va faqat tashkilot ichidan foydalanish uchun mo’ljallangan. Taxminan 2000 yillarda Internet rivojlana boshladi va brauzerlarga ko'proq funksiyalar qo'shila boshlandi. Bu maxsus maqsadli foydalanuvchi interfeysi o'rniga ushbu tizimlarga veb-brauzer yordamida kirish mumkin bo'lgan vebga asoslangan tizimlar ishlab chiqilishi mumkinligini anglatardi. Bu Internet orqali kirish mumkin bo'lgan innovatsion xizmatlarni taqdim etadigan yangi tizim mahsulotlarining keng doirasini ishlab chiqishga olib keldi. Ular ko'pincha foydalanuvchi ekranida ko'rsatiladigan va foydalanuvchilardan to'g'ridan-to'g'ri to'lovni o'z ichiga olmaydigan reklamalar tomonidan moliyalashtiriladi.
Ushbu tizim mahsulotlari bilan bir qatorda kichik dasturlarni ishga tushiradigan va mahalliy ishlov berishni amalga oshiradigan veb-brauzerlarning rivojlanishi biznes va tashkiliy dasturiy ta'minotning evolyutsiyasiga olib keldi. Dasturiy ta'minotni yozish va uni foydalanuvchilarning shaxsiy kompyuterlariga joylashtirish o'rniga, dasturiy ta'minot veb-serverga o'rnatiladi. Bu dasturiy ta'minotni o'zgartirish va yangilashni ancha arzonlashtirdi, chunki dasturiy ta'minotni har bir shaxsiy kompyuterga o'rnatishga hojat yo'q edi. Bu, shuningdek, xarajatlarni kamaytirdi, chunki foydalanuvchi interfeysini ishlab chiqish qimmatroq hisoblanadi. Imkon boricha korxonalar kompaniyaning dasturiy ta'minot tizimlarini vebga asoslangan o'zaro aloqasiga o'ta boshladilar.
Dasturiy ta'minot tushunchasi xizmat sifatida XXI asrning boshlarida taklif qilingan. Bu endi Google Apps, Microsoft Office 365 va Adobe Creative Suite kabi veb-tizim mahsulotlarini yetkazib berishda standart yondashuvga aylandi. Borgan sari ko'proq dasturiy ta'minot mahalliy serverlar o'rniga masofaviy "bulutlar" da ishlay boshlashdi va ulardan Internet orqali foydalanilmoqda. Buluti hisoblash – bu ko'plab foydalanuvchilar tomonidan foydalaniladigan juda ko'p bog'langan kompyuter tizimlaridir. Foydalanuvchilar dasturiy ta'minotni sotib olmaydilar, lekin dastur qancha ishlatilganiga qarab to'lov qiladilar yoki ularning ekranida ko'rsatilgan reklamalarni tomosha qilish evaziga bepul kirish huquqiga ega bo’ladilar. Agar vebga asoslangan pochta, xotira yoki video kabi xizmatlardan foydalanilsa, bulutga asoslangan tizimdan foydalangan bo’ladi.
Internetning paydo bo'lishi biznes dasturiy ta'minotini tashkil qilish uslubini keskin o'zgartirib yubordi. Internetdan oldin biznes ilovalari asosan monolit, yakka kompyuterlar yoki kompyuter klasterlarida ishlaydigan yagona dasturlar ko’rinishida edi. Aloqa mahalliy, tashkilot ichida bo’lgan. Hozirda dasturiy ta'minot juda keng tarqalgan, xattoki butun dunyo bo'ylab ham tarqalishi mumkin. Biznes ilovalari noldan dasturlashtirilmaydi, komponentlar va dasturlardan keng ko'lamli qayta foydalanishni o'z ichiga oladi.
Dasturiy ta'minotni tashkil etishdagi ushbu o'zgarish vebga asoslangan tizimlarning dasturiy injiniringiga katta ta'sir ko'rsatdi. Masalan:

1. 
   Dasturiy ta'minotda qayta foydalanish yondashuvi vebga asoslangan tizimlarni yaratishda asosiy yondashuvga aylandi. Ushbu tizimlarni qurishda ularni ko'pincha infrastrukturaga birlashtirgan holda oldindan tayyor bo'lgan dasturiy ta'minot komponentlari va tizimlaridan qanday yig'ish mumkinligi haqida bosh qotiriladi.
   
2. 
   Hozirgi vaqtda bunday tizimlarga qo'yiladigan barcha talablarni oldindan belgilash maqsadga muvofiq emasligi e'tirof etilmoqda. Veb-tizimlar doimo ishlab chiqiladi va bosqichma-bosqich etkazib beriladi.
   
3. 
   Xizmatga yo'naltirilgan dasturiy ta'minot dasturiy injiniring yordamida amalga oshirish mumkin, bunda dasturiy ta'minot komponentlari mustaqil veb-xizmatlardir.
   
4. 
   Veb-brauzerda boy interfeyslarni yaratishda AJAX (Holdener 2008) va HTML5 (Freeman 2011) kabi interfeyslarni ishlab chiqish texnologiyasi paydo bo'ldi.
   

Yuqorida muhokama qilingan dasturiy injiniringining asosiy g'oyalari boshqa turdagi dasturiy ta'minotlar uchun ham tegishli bo'lgani kabi, vebga asoslangan dasturiy ta'minotga ham tegishli. Veb-tizimlar tobora kattalashib bormoqda, shuning uchun mashtab va murakkablik bilan shug'ullanadigan dasturiy injiniring texnikasi ushbu tizimlar uchun dolzarb hisoblanadi.

2.