1-mavzu. Dasturiy ta’minot va dasturiy ta’minot injiniringi. Reja

Dasturiy injiniring

Dasturiy injiniring bu muhandislik sohasi bo’lib, u dasturiy ta'minotni ishlab chiqarishning dastlabki bosqichlaridan boshlab tizimni foydalanishga topshirgandan keyin uni saqlab qolishgacha bo'lgan barcha jihatlari bilan bog'liq. Ushbu ta'rifda ikkita asosiy soha mavjud:

1. 
   Muhandislik sohasi. Muhandislar narsalarni ishlashga majbur qiladilar. Ular biror ishga mos keladigan nazariyalar, usullar va vositalarni topib qo'llaydilar. Biroq, ular mavjud bo’lganlaridan tanlab foydalanadilar va agarda qo'llaniladigan nazariyalar va usullar mavjud bo'lmasa, muammolarni hal qilish yo'llarini topishga harakat qilishadi. Shuningdek, muhandislar tashkiliy va moliyaviy chegaralarni ham hisobga olib ishlash kerakligi bilishadi va ushbu chegaralar doirasida echimlarni izlashlari to’g’ri keladi.
   
2. 
   Dasturiy ta'minot ishlab chiqarishning barcha sohalari. Dasturiy injiniring nafaqat dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning texnik jarayonlari bilan bog'liq. Balki, u dasturiy ta'minot loyihasini boshqarish va dasturiy ta'minotni ishlab chiqishni qo'llab-quvvatlash uchun vositalar, usullar va nazariyalarni ishlab chiqish kabi faoliyatlarni ham o'z ichiga oladi.
   

Injiniring – bu reja va byudjet doirasida kerakli sifat natijalariga erishish hisoblanadi. O'zlari uchun dastur yozayotgan dasturchilar dasturni ishlab chiqishga xohlagancha vaqt sarflashlari mumkin.
Umuman olganda, dasturiy ta'minot muhandislari o'z ishlariga tizimli va tashkiliy yondashuvni qo'llaydi, chunki bu ko'pincha yuqori sifatli dasturiy ta'minotni ishlab chiqarishning eng samarali usuli hisoblanadi. Biroq, muhandislik barcha holatlar uchun eng mos usulni tanlash bilan bog'liq, shuning uchun ishlab chiqishga yanada ijodiy, rasmiy yondashuv dasturiy ta'minotning ayrim turlari uchun to'g'ri bo'lishi mumkin. Tez o'zgarishlarga mos keladigan yanada moslashuvchan dasturiy ta'minot jarayoni, ayniqsa, dasturiy ta'minot va grafik dizayn ko'nikmalarini birlashtirishni talab qiladigan interaktiv veb-ilovalarga asoslangan tizimlar va mobil ilovalarni ishlab chiqish uchun mos keladi.
Dasturiy injiniring ikki sababga ko'ra muhim hisoblanadi:

1. 
   Borgan sari ko'p insonlar va jamiyat ilg'or dasturiy ta'minot tizimlariga tayanib ish ko’rmoqdalar. Biz ishonchli va samarali tizimlarni iqtisodiy va tez ishlab chiqarishga qodir bo'lishimiz kerak.
   
2. 
   Shaxsiy dasturlash loyihasi sifatida dasturlarni yozishdan ko'ra, professional dasturiy ta'minot tizimlari uchun dasturiy injiniring usullari va uslublaridan foydalanish odatda arzonroq tushadi. Dasturiy injiniring usullaridan foydalanmaslik testlash, sifatni ta’minlash va uzoq muddatli texnik xizmat ko'rsatish uchun ko’p xarajatlarga olib kelishi mumkin.
   

Dasturiy injiniringida qo'llaniladigan tizimli yondashuv ba'zan dasturiy ta'minot jarayoni deb ataladi. Dasturiy ta'minot jarayoni - bu dasturiy mahsulotni ishlab chiqarishning harakatlar ketma-ketligi hisoblanadi. To'rtta asosiy bosqichlar barcha dasturiy ta’minot jarayonlari uchun umumiydir.

1. 
   Dasturiy ta'minot spetsifikatsiyasi. Bu erda mijozlar va muhandislar ishlab chiqishi kerak bo'lgan dasturiy ta'minotni va uning ishlashidagi talablarni belgilaydilar.
   
2. 
   Dasturiy ta'minotni ishlab chiqish. Bu degani dasturiy ta'minotni loyihalashtirish va dasturni yozishdan iborat.
   
3. 
   Dasturiy ta'minot validasiyasi. Bu erda dasturiy ta'minot mijozning talabiga mos kelishiga ishonch hosil qilish uchun tekshiriladi.
   
4. 
   Dasturiy ta'minot evolyutsiyasi. Bu erda o'zgarib borayotgan bozor va mijozlarning talablariga mos ravishda dasturiy ta'minot takomillashtirib boriladi.
   

Har xil turdagi tizimlar turli xil ishlab chiqish jarayonlarini talab qiladi. Masalan, samolyotda real vaqtda ishlaydigan dasturiy ta'minot ishlab chiqish boshlanishidan oldin to'liq aniqlanishi kerak. Elektron tijorat tizimlarida spetsifikatsiya va dastur odatda birgalikda ishlab chiqiladi. Binobarin, ushbu umumiy jarayonlar ishlab chiqilayotgan dasturiy ta'minot turiga qarab har xil yo'llar bilan tashkil etilishi va turli darajadagi tafsilotlarda tavsiflanishi mumkin.
Dasturiy injiniring ham informatika(computer science), ham tizim muhandisligi (systems engineering) fanlari bilan bog'liq.

1. 
   Informatika fani kompyuterlar va dasturiy ta'minot tizimlarining asosini tashkil etuvchi nazariyalar va usullar bilan, dasturiy injiniring esa dasturiy ta'minot ishlab chiqarishning amaliy muammolari bilan shug'ullanadi. Elektr muhandislari uchun fizika bo'yicha ba'zi bilimlar zarur bo'lgani kabi, Informatika fani bo'yicha ba'zi bilimlar dasturiy injiniring uchun juda muhimdir. Informatika fani nazariyasi nisbatan kichik dasturlarga qo'llaniladi. Informatika fanining nazariyalari kamdan-kam hollarda murakkab dasturiy ta’minotlarni yaratishda qo’llaniladi.
   
2. 
   Tizim muhandisligi murakkab tizimlarning ishlab chiqilishi va evolyutsiyasining barcha jihatlari bilan bog'liq bo’lgan dasturiy ta'minotlarda katta ahamiyatga ega. Shunday qilib, tizim muhandisligi apparat ta'minotini ishlab chiqish, jarayonlarni loyihalash, tizimni joylashtirish, shuningdek, dasturiy ta'minot ishlab chiqish bilan bog'liq. Tizim muhandislari tizimni aniqlashda, uning umumiy arxitekturasini aniqlashda va tayyor tizimni yaratish uchun turli qismlarni birlashtirishda ishtirok etadilar.
   

Foydalanish mumkin bo'lgan universal dasturiy injiniring usullari yoki uslublari mavjud emas. Biroq, har xil turdagi dasturiy ta'minotlarga tegishli bo’lgan to'rtta bog'liq masala mavjud:

1. 
   Turli tumanlik. Borgan sari tizimlar turli xil kompyuter va mobil qurilmalarni o'z ichiga olgan tarmoqlar bo'ylab taqsimlangan tizimlar sifatida ishlashi talab etilmoqda. Odatiy kompyuterlarda ishlash bilan bir qatorda, dasturiy ta'minotlar mobil telefonlar va planshetlarda ham ishlay olish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Odatda yangi dasturiy ta'minotni boshqa dasturlash tillarida yozilgan eski tizimlar bilan integratsiya qilishga to’g’ri keladi. Bu erda muammo shundaki, bu xilma-xillikni engish uchun etarlicha moslashuvchan bo'lgan ishonchli dasturiy ta'minotni yaratish usullarini ishlab chiqishdir.
   
2. 
   Biznes va ijtimoiy o'zgarishlar. Xozirgi iqtisodiyot davrida yangi texnologiyalar paydo bo'lishi bilan biznes va jamiyat sohasi nihoyatda tez o'zgarmoqda. Bunday davrda mavjud dasturiy ta'minotini o'zgartira olish va yangi dasturiy ta'minotni tezda ishlab chiqish kerak. Ko'pgina an'anaviy dasturiy injiniring texnologiyalari uzoq vaqt talab etadi va yangi tizimlarni etkazib berish ko'pincha rejadagidan ko'proq vaqtni oladi. Dasturiy ta'minot samarali bo’lishi hamda zaruriy vaqtni qisqartirishi uchun uni rivojlantirish kerak.
   
3. 
   Xavfsizlik va ishonchlilik. Dasturiy ta'minot hayotimizning barcha jabhalari bilan chambarchas bog'liq ekan, bu dasturiy ta'minotlar ishonchli bo’lishi kerak. Ayniqsa, veb-sahifa yoki veb-xizmat interfeysi orqali kirish mumkin bo'lgan masofaviy dasturiy ta'minot tizimlari uchun dolzarb hisoblanadi. Ya’ni g’arazniyatli foydalanuvchilar dasturiy ta'minotga hujum qila olmasligiga va axborot xavfsizligi ta'minlanishiga ishonch hosil qilish kerak.
   
4. 
   Masshtab. Dasturiy ta'minot ko'chma yoki saqlovchi qurilmalardagi juda kichik o'rnatilgan tizimlardan tortib global hamjamiyatga xizmat qiluvchi Internet miqyosida, bulutga asoslangan tizimlargacha bo'lgan juda keng miqyosda ishlab chiqilishi kerak.
   

Ushbu muammolarni hal qilish uchun yangi vositalar va usullar, shuningdek, mavjud dasturiy injiniringi usullarini birlashtirish va foydalanishning innovatsion usullari kerak bo'ladi.