1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari

11-MAVZU: TRANZISTOR, DINISTOR VA TIRISTORLAR. 
Reja: 
1. 
Tranzistorlarni tuzilishi va ishlatilishi. 
2. 
Tranzistorlarni asosiy parametrlari. 
3. 
Tranzistorlarni ulanish usullari. 
4. 
Dinistor va tiristor. 
Tranzistorlar radiotexnikada elektr signallarini generatsiyalash va uni kuchaytirishda 
ishlatiladi. Tranzistorlarni sxemalari a, b, v, g rasmlarda ko`rsatilgan. Tranzistorlar uchta 
qatlamdan tashkill topgan bo`ladi. 
1-rasm. a, b, v, g tranzistorlarni sxmemalari. 
Tranzistorlarni o`rta qatlami baza deb, chetki qatlamlari esa emitter va kollektor deb 
ataladi. Tranzistorlarni elektr zanjiriga ulanish sxemasi 2-rasmda ko`rsatilgan. 
2-rasm. Tranzistorni elektr zanjiriga ulanish sxemasi. 
Tranzistorlarni ishlash prinspi quyidagicha: emitter ichidagi elektr toki asosiy 
zaryadlanuvchilar bo`lgan kocaklar harakatidir.
Bu kovaklar asososohasiga injensiyalanadi va asosiy bo`lmagan zaryad tashuvchilar sifatida 
kollektorga qarab harakatlanadi. Bu erda musbat kovaklar o`tish ichida ta`sir ko`rsatayotgan 
maydon tomondan tortib olinadi (manfiy zaryadlangan kollektorga tortiladi) va kollektor ichida 
asosiy zaryad tashuvchilar tarzida kollektor tokini o`zgartiradi. 
Emitter zanjirida tokning har qanday o`zgarishlari zanjirdagi tokni o`zgartiradi. Kolektor 
zanjirdagi yuklama qarshiligida kuchlanish o`zgarishlarini hosil qiluvchi kuchlanishdan katta 
qilib olish, kollektor zanjirida o`zgaruvchan tok, yuklama qarshiligida esa o`zgaruvchan 
kuchlanish hosil qilish mumkin. Bunda o`zgaruvchan tokning yuklama qarshiligida ajraladigan 
quvvatni emitter zanjiridan sarflanayotgan quvvatdan katta qilib olinishi mumkin, yani quvvatni 
kuchayishi sodir bo`ladi. 
Yarim o`tkazgichli triodlar huddi uch elektrodli vacuum lampalar kabi ishlaydi. Bunda 
emitter katod rolini, kollektor esa anod rolini o`ynaydi, to`r o`rnida esa baza bo`ladi.
Ko`rinishi, tuzilishi va ishlash prinspiga qarab tranzistorlar yassi, bopolyar, maydon 
tranzistorlariga bo`linadi. 

---

42