1-mavzu. Fanga kirish. Fanning maqsadi va vazifalari. Akrreditatsiya tushunchasi va akkreditatsiya sohasiga oid me’yoriy xujjatlari

 
Nazorat savollari: 
1.Milliy akkreditlashtirish tizimi 
2.SMT ni qo‘llash tizimlari

---

13-mavzu.Sifat tizimi hujjatlarini ISO/IEC 17025:2019 standarti 
talablari asosida ishlab chiqish. 
Reja: 
1. Sifat menejmenti tizimi hujjatlarini ishlab chiqish 
2. Sifat tizimi hujjatlarini ISO/IEC 17025:2019 standarti talablari asosida ishlab 
chiqish. 
 
1.Sifat menejmenti tizimi hujjatlarini ishlab chiqish 
Sifat menejmenti tizimini ishlab chiqish va joriy qilishda hujjatlarni ishlab 
chiqishga amaliy yondashuv quyidagicha amalga oshiriladi:
2.1. Sifat sohasidagi siyosat va maqsadlarni ishlab chiqish. Sifat sohasidagi siyosatni 
ishlab chiqishda “Sifat sohasidagi siyosat” atamasi ta’rifini e’tiborga olish va 
quyidagilar ko‘rsatilgan siyosatni ishlab chiqish bo‘yicha vazifani belgilash kerak:
− yuqori rahbariyat tomonidan rasmiy shakllantirilgan, laboratoriyani sifat 
sohasidagi umumiy mo‘ljallari; − yuqori rahbariyat tomonidan rasmiy 
shakllantirilgan, laboratoriyani sifat sohasidagi faoliyat yo‘nalishlari; Sifat 
sohasidagi siyosatni ishlab chiqishni quyidagi ketma-ketlikda amalga oshirish 
tavsiya qilinadi: − sifat sohasidagi siyosatni hujjat sifatida tuzilishini aniqlash; − 
laboratoriyani strategik maqsadini aniqlash; − laboratoriyani sifat sohasidagi asosiy 
faoliyat yo‘nalishlarini aniqlash; − asosiy yo‘nalishlar bo‘yicha tashkilot faoliyati 
tamoyillarini aniqlash; − sifat sohasidagi siyosatni yuritish va laboratoriyani sifat 
sohasidagi maqsadlariga erishish uchun sharoitlarni yaratish uchun laboratoriya 
rahbariyatini majburiyatlarini aniqlash. Laboratoriyani sifat sohasidagi siyosatini 
ishab chikish uchun javobgarlik rahbarga yuklanadi. Siyosatni ishlab chiqish uchun 
u tomonidan korxonani yetakchi mutaxassislari, yuqori rahbarlik zvenosi jalb 
qilinishi mumkin. Rahbar tomonidan imzolangan Siyosat korxonani barcha 
xodimlariga yetkazilishi kerak. Sinov laboratoriya maqsadlarini belgilashda yuqori 
rahbariyat quyidagilarni hisobga olishi kerak: − laboratoriyani joriy va kelajakdagi 
ehtiyojlari va iste’molchilar istaklarini; − mahsulot va jarayonlarni sifat 
ko‘rsatkichlarini; − laboratoriya faoliyatini o‘z-o‘zini baholash natijalarini; − 
mahsulot, sifat menedjmenti tizimlari jarayonlarini yaxshilash imkoniyatlarini; − 
qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur resurslarni. Maqsadlar butun tashkilotni 
qamrab olishi va ularga erishish uchun javobgar shaxslar ko‘rsatilishi kerak. 
Maqsadlarni barcha xodimlarga aniq yetkazish kerak. Maqsadlar davriy ravishda 
tahlil qilinishi va zarur bo‘lganda qayta ko‘rib chiqilishi kerak.
2.2. SMT protsedura hujjatlarini ishlab chiqish. ISO 9001:2015 standarti talablari 
bo‘yicha tashkilotda quyidagi faoliyat turi uchun “hujjatlashtirilgan protseduralar” 
ishlab chiqilishi kerak: hujjatlarni boshqarish; yozuvlarni boshqarish; ichki audit; 
nomuvofiq mahsulotni boshqarish; tuzatish hrakatlari va oldini olish harakatlari Bir 
necha turdagi faoliyat bo‘yicha protseduralarni bir hujjatlashtirilgan protseduraga 
birlashtirish mumkin (masalan, tuzatish va oldini olish harakatlari). Murakkab 
jarayonlar mavjud tashkilotlarda, SMT natijali faoliyatini ta’minlash maqsadida 
qo‘shimcha hujjatlashtirilgan protseduralar talab qilinishi mumkin (ayniqssa, 
mahsulotni yaratish jarayonlariga nisbatan). Odatda, hujjatlashtirish batafsil 

---

bayonlar ko‘rinishida amalga oshirilishi kerak deb xisoblanadi. Lekin, ISO 
9001:2015 majburiy oltita, va zarur bo‘lganda qo‘shimcha protseduralarni 
hujjatlashtirilishi kerakligini talab qiladi xolos, ammo hujjatlashtirish qanday 
shaklda yoki qanday eltuvchida amalga oshirilishini ko‘rsatmaydi.
2.1. Zarur hujjatlarni tayyorlash hajini kamaytirish uchun, sinov  laboratoriyalar 
o‘z texnikaviy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda, quyidagi usullarni qo‘llashlari 
mumkin: • Sxemalar va diagrammalar. Tashkilot maqsadlarini bayon qilish, 
tashkiliy tuzilmasini tasvirlash kabi kisqa ma’lumotlar uchun samarali. • 
SHakllar/formulyarlar. Ketma-ket yig‘iladigan aniq ma’lumotlarni, masalan, 
tekshirishlar natijalari, sinov natijalari, sotib olishga buyurtmalar, yig‘ish uchun 
qo‘llanishi mumkin. • Jarayonlar kartalari (algoritmlar yoki jarayonlar blok – 
sxemalari, texnologik sxemalar, oqimlar diagrammalari). Jarayonlar, protseduralar, 
uslubiyatlar va h.k. larni qisqa bayon qilish uchun samarali vosita. • Rasmlar va 
eskizlar. Konstruktsiyalar yoki standartlar bo‘yicha amallarni tushuntirish uchun 
qo‘llanilishi mumkin. • Video – audiokasetalar. Xodimlarni o‘qitish, shuningdek 
yangi xodimlarni kasbga tayyorlash uchun samarali vositalar bo‘lishi mumkin. • 
Kompьyuter dasturlari. Ko‘p hollarda ma’lumotlarni yig‘ish, hujjatlarni tayyorlash 
va saqlash uchun qo‘llanilishi mumkin. Elektron pochta tizimi – xabarlarni va 
boshqa joriy ma’lumotlarni hujjatlashtirishni operativ vositasi. 
2.2. Protsedura hujjatlarini ishlab chiqish. Hujjatlashtirilgan protsedurada oltita 
asosiy savolga javob bo‘lishi kerak: - Nima bajariladi – kirishda nimalar mavjud? - 
Nima uchun – chiqishdagi natija qanday? - Harakatni kim bajaradi? - Qaerda? - 
Qachon? - Qay tarzda?
Hujjatlashtirilgan protsedurani soddalashtirilgan tarkibi 
MAQSAD Ushbu protsedura nima uchun kerakligini ko‘rsating. QO‘LLANISH 
SOHASI Protsedurani qo‘llanish sohasini, masalan, protsedura qullaniladigan 
mahsulot, bo‘linma yoki jarayonlarni ko‘rsating. TA’RIFLAR Protsedurada 
qo‘llanilgan maxsus atama yoki so‘zlarni ta’riflarini keltiring.
HAVOLALAR SMT tegishli hujjatlariga havolalarni ko‘rsating. QO‘LLASH 
UCHUN JAVOBGARLAR Kim (lavozim) protsedurani qo‘llash uchun javobgar 
ekanini ko‘rsating.
JARAYoN Jarayonni ishini, ya’ni kim, qay tarzda, qanday ketma – ketlikda 
operatsiyalarni bajarishini bayon qiling.
SAQLASH Bu protsedurani original nusxasi va boshqa nusxalarini kim va qaerda 
saqlashini, protsedura qanday tartib raqami bilan ro‘yxatga olinganini ko‘rsating.
ILOVALAR Barcha ilovalarni sanab o‘ting. Ular yozuvlar, sxemalar va x.k. 
ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. 
2.3. SMTning boshqa hujjatlari (ISO 9001)
4.2 Hujjatlarga qo‘yiladigan 
talablar 4.2.1 Umumiy talablar Sifat menedjmenti tizimining hujjatlari: g) 
jarayonlarni samarali rejalashtirish, amalga oshirish va ularni boshqarish uchun 
tashkilotga kerak bo‘lgan hujjatlar; 
ISO 9001 standartida bu band talablarini bajarish uchun qanday aniq hujjatlar 
kerakligi to‘g‘risida aytilmagan, aksincha, tashkilotni o‘zi kerakli hujjatlarni 
aniqlashi tavsiya qilinadi. Odatda, tashkilotlarda jarayonlarda ishtirok etuvchi ko‘p 
turli hujjatlar mavjud. Masalan, texnologik yo‘riqnomalar, reglamentlar, lavozim va 

---

ishchi yo‘riqnomalari, turli jurnallar, korxona standartlari, bo‘limlar to‘g‘risida 
nizomlar va x.k. Ularni barchasini SMT ga kiritish va ba’zi joylarda jarayonlarni 
bayon qilishda ularga xavolalar qilish kerak. Ammo, qandaydir hujjatlarni SMT 
kirgazishdan oldin, ularni protseduralar va standart talablarini xisobga olgan holda 
ko‘rib chiqish va zarur bulganda tegishli o‘zgartirishlar kiritish darkor. Masalan, 
deyarli hamma tashkilotlarda korxonalarda xodimlarni majburiyatlarini aniqlash 
uchun mo‘ljallangan lavozim yo‘riqnomalari mavjud. Standart lavozim 
yo‘riqnomalari bo‘lishini talab qilmaydi, lekin standartda xodimlarga tegishli ba’zi 
talablar mavjud. Lavozim yo‘riqnomalarini ishlab chiqish to‘g‘risida qaror qabul 
qilishdan avval, standartni bu masalalariga tegishli bandlari talablarini belgilash va 
so‘ng bu talablarni to‘liq aks ettiradigan yo‘riqnomalarni ishlab chiqish kerak.