Zamonaviy jahon iqtisodiyoti shakllanishining birinchi bosqichi (XIV - XIX- asr oxiri) jahon tovar bozori va dunyo savdoining paydo bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘lib, bu dunyo globallashuvi jarayonining dastlabki elementlariga aylandi. iqtisodiyot.
Jahon iqtisodiyoti rivojlanishining ikkinchi bosqichi (XIX-asr oxiri - XX- asrning boshlari) boshlang‘ich kapitalizmning ishlab chiqarishni monopollashtirish bosqichiga o‘tish bosqichi sifatida tavsiflanishi mumkin. SHuningdek, hozirgi paytda etakchi davlatlar o‘rtasida dunyo hududi va iqtisodiy ta’sir zonalarining bo‘linishi sodir bo‘lib, transchegaraviy kapital oqimlari (eksport) ko‘paymoqda. Mamlakatlar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarning xilma-xilligi o‘sib bormoqda: tovar ayirboshlash bilan bir qatorda, davlatlar o‘rtasida alohida ishlab chiqarish omillarining ko‘chishi ham amalga oshirila boshlandi.
Ushbu bosqichda xalqaro mehnat taqsimotining, shuningdek, jahon savdosining kelajakdagi globallashuvining asosiy asoslari yaratiladi.
Jahon globallashuvi yo„lidagi uchinchi bosqich (I va II Jahon urushlari orasidagi davr) jahon iqtisodiy aloqalarini o‘rnatishda o‘tgan yutuqlar uchun halokatli bo‘ldi. Ushbu davrda iqtisodiy rivojlanish sezilarli darajada tezlashganiga qaramay (birinchi xalqaro korporatsiyalar paydo bo‘ldi), lekin transmilliy darajadagi moliya tizimi o‘ta beqaror va beqaror bo‘lib, uzoq muddatli kapital sanoatlashgan mamlakatlarni tark etadi.
1917 yildagi Rossiyadagi inqilob bilan bog‘liq holda, shu vaqtdan boshlab u xalqaro iqtisodiyotdan chiqib ketdi, dunyo iqtisodiyotining qarama-qarshi bo‘lgan ikki turi shakllandi (kapitalizm va sotsializmga xos).
To„rtinchi bosqich (Ikkinchi Jahon urushi oxiridan 90-yillarning boshlariga qadar) - bu davlatlar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni yangidan qayta qurish davri bo‘lib, jahon iqtisodiyoti uchun yangi tartibni o‘rnatishga urinishlar amalga oshdi. Bu davrda, jahon iqtisodiyotga asosiy ta’sir tashqi savdo siyosatining erkinlashtirilishi, mehnat unumdorligining o‘sishi, fan va texnika sohasidagi taraqqiyotning tezlashishi va natijada misli ko‘rilmagan iqtisodiy o‘sish sur’ati bilan amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda jahon moliyaviy globallashuvning poydevori yaratildi, moliya-iqtisodiy tashkilotlarning (BMT, XVF, Jahon banki va XB va JST savdo tashkilotlari) jahon iqtisodiy rivojlanishini tartibga soluvchi makrosistemasi barpo etildi. 1950-yillarga kelib metropoliyalarning koloniyalar bilan o‘zaro ta’sirini tartibga soluvchi mustamlaka tizimi parchalandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
