1-mavzu: husnixat metodikasining rivojlanish tarixi

M e n  x a t  y o z d I m 
Harflarni  bunday  alohida  yozish  yozuv  tezligini  kamaytiradi,  o'quvchi 
boshqa o'quvchilardan orqada qoladi. 

---

O'quvchilarda  uchraydigan  yana  bir  kamchilik  haddan  tashqari  mayda 
yozuvdir: 
 ____________________________ 
Men akamga xat yozdim
 _________________________  
Aksincha, ayrim o'quvchilar esa juda yirik yozadilar: 
Men xat yozdim
 
Haddan  tashqari  mayda  yozuv  qo'lni  charchatadi,  o'qishni 
qiyinlashtiradi,  yirik  yozuv  esa  yozuv  tezligini  kamaytiradi  va  o'quvchi  buning 
uchun ko'p vaqt sarflaydi. 
Shuning  uchun  o'quvchilarda  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolarni  o'z 
vaqtida, ya'ni harflarning shaklini yozishga o'rganayotgan vaqtda tuzatish lozim. 
Quyida  o'quvchilarning  yozuvlarida  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolarni 
ko'rsatib o'tamiz. 
1.  Tagi  ilmoqli  kichik  tayoqcha  shaklidagi  elementni  yozishda  siniq 
chiziq hosil qiladilar va quyidagicha tor yoki keng qilib yozadilar:  
Bunday xatolarni yo'qotish uchun shu element yozilishini qayta mashq 
qildirish lozim, chunki bu element ko'pchilik kichik harflar uchun asosiy element 
hisoblanadi. 
2. Tagi va usti ilmoqli kichik tayoqcha shaklidagi elementni 
quyidagicha buzib yozadilar. 
 
 
 

---

 
Bunday kamchiliklarning oldini olish uchun ilmoqlarni to'g'ri yozishga 
o'rgatish lozim. 
3.     Tagi tugunchakli uzun tayoqcha shaklidagi elementni ham quyidagicha buzib 
yozadilar: 
Bunday xatolar o'quvchilarning yozuvning qiyaligiga e"tabor 
bermasliklari natijasida sodir bo'ladi.  
 
 
 
4. Tagi tugunchakli elementni haddan tashqari kichik yoki katta qilib 
yozadilar: 
 
 
 
Bu xatolarning oldini olish uchun shu elementni harflar bilan bog'liq 
holda yozib ko'rsatish va harfga taqqoskash zarur. 
5. Katta N, M harflarini yozishda uning birinchi elementini noto'g'ri yozadilar: 
 
 
 
Bu xatoni yo'qotish uchun shu elementni kattalashtirib ko'rsatish lozim. 
6. O'quvchilar kichik cho'zinchoq doira shaklidagi O harfmi yozishda ham ayrim 

---

xatolarga  yo'l  qo'yadilar.  Bu  harfni  yozishda  uchragan  kamchiliklarni  tuzatish 
uchun katta o'lchamdagi quyidagi jadvaldan foydalanish lozim.  
 
 
 
 
 
 
 
Biz  o'quvchilarning  yozuvlarida  uchraydigan  ayrim  tipik  xatolar  bo'lishini 
ko'rsatib  o'tdik,  bunday  kamchiliklar  bosh  harflarda  ham,  kichik  harflarda  ham 
uchrashi  mumkin.  Bosh  harflarda  uchraydigan  tipik  xatolarni  ham  ona  tili 
darslarida ko'rsatib, tanishtirib boorish mumkin. 
Harflarning  shakli  buzilishiga  ishning  to'g'ri  tashkil  etilmaganligi,  yozuv 
qurollaridan to'g'ri foydalanmaslik ham sabab bo'ladi. 
Xati xunuk o'quvchi ko'pincha avtoruchkani noto'g'ri ushlaydi yoki o'zi noto'g'ri 
o'tiradi. Avtoruchkada siyohning yetarli bo'lmasligi yoki sharikli avtoruchkaning 
pastasi qotib qolishi ham yozuvning buzilishiga olib keladi. 
Ayrim  hollarda  o'quvchining  ko'rish  qobiliyati  yaxshi  bo'lmasa  ham  yozuv 
buzilishi mumkin. 
O'qituvchi o'quvchilarning yozuvlari buzilish sabablarini aniqlash bilan birga, 
uni bartaraf etish yo'llarini topishi kerak. 
Agar  o'quvchilar  harflaming  shaklini  butunlay  noto'g'ri  yozsalar  yoki 
harflaming  baland  va  qiyaligiga  e'tibor  bermasalar,  bunday  o'quvchilar  bilan 
qaytadan  mashqlar  o'tkazish  lozim.  Qayta  mashq  o'tkazishda  o'qituvchi 

---

o'quvchilarning diqqatini ko'proq butunlay uzib yoziladigan harflaming shakliga 
qaratish lozim. 
Yozuv  malakasi  past  bo'lgan  o'quvchilami  ravon,  tekis  qilib  yozishga 
o'rgatish,  chamalash  qobiliyatini  o'stirish  va  harflarni  umumiy  qoidaga  amal 
qilishga  o'rgatiladi.  Harflaming  qiyaligini  to'g'ri  saqlashga  o'rgatishda  qo'l  va 
barmoq muskullarining harakatini o'stiruvchi mashqlar muhim rol o'ynaydi. 
Yomon  yozadigan  o'quvchilarning  har  bir  bajargan  mashqlarini  o'qituvchi 
kuzatib va tekshirib borishi zarur. 
Davr  o'zgarishi  bilan  yozuv  qurollari  ham  takomillashib  bormoqda,  ularga 
bo'lgan  munosabatlar  ham  ozgarmoqda.  Ayniqsa,  soddalashtirilgan  yozuv 
sistemasining tezligiga va harflarni qo'l harakatini uzmay bog'lab yozishga talab 
kuchayadi.  Xalq  maorifi  sistemasini  qayta  qurish  davrida  maktablarimiz  oldida 
chiroyli  yozuvga  o'rgatishni  takomillashtirish  borasida  qator  yechilmagan 
muammolar  mavjud.  Biz  bu  muammolarni  mazkur  qo'llanmada  yoritishga 
harakat qildik. 
Olti yoshli bolalarga yozuv malakasini singdirish o'qituvchilardan chidam va 
mahorat talab etadi. Shuning uchun biz bu haqda kengroq to'xtalib, tayyorgarlik 
mashqlarini  o'tkazish  uchun  aniq  ko'rsatmalar  berdik.  Bu  davrda  chiroyli 
yozuvga  o'rgatishning  murakkabligini  hisobga  olib,  yozuv  malakasini 
shakllanishida  asosiy  rol  o'ynovchi  yordamchi  qiya  chiziqlarni  saqlab  qoldik. 
Faqat  ikkinchi  sinfdan  boshlab  bir  chiziqli  daftarga  yozdirib  mashq  qildirish 
mumkin. 
Boshlang'ich  sinflarda  chiroyli  yozuv  malakasini  shakllantirish  uchun  faqat 
harflar  namunasidan,  husnixat  darsliklari  bilan  kifoyalanib  qolmasdan,  turli 

---

texnika  vositalari:  diafilm,  epidiaskoplardan  ham  foydalanish  yaxshi  samara 
beraidi. 

---