1-mavzu. Iqtisodiy tahlilning predmeti, vazifalari va mazmuni reja

ob’ektiv (tashqi) va sub’ektiv (ichki) omillar ta’sirida sodir bo‘lgan, 
bo‘layotgan va bo‘ladigan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni ma’lumotlar 
manbaida ifodalangan ko‘rsatkichlar tizimi (sistemasi) orqali uning holatiga 
baho berish va yaxshilash yo‘llarini ishlab chiqishni o‘rganishdan iboratdir. 
Tahlilning predmetida ob’ektiv (tashqi) va sub’ektiv (ichki) omillar alohida 
o‘rin tutadi, chunki iqtisodiy jarayonlar o‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydi. Ular ma’lum 
ichki va tashqi omillar ta’siri ostida ro‘y beradi. Shu omillar ta’sirini boshqa 
fanlar o‘rgatmaydi. Bu faqat tahlil fanida o‘rganiladi va uning predmetining 
asosini tashkil qiladi. Shuningdek, xo‘jalik faoliyati natijasiga to‘g’ri baho 

---

bermasdan, unga ta’sir qilgan ijobiy va salbiy omillarni o‘rganmasdan turib ko‘zda 
tutilgan maqsadga erishib bo‘lmaydi. Shu tufayli tahlil fani predmetining 
markazida ob’ektiv va sub’ektiv omillarni o‘rganish lozimligi qayd qilinishi bejiz 
emas. 
Har qanday fanning ob’ekti bo‘lishi lozim. Fanning ob’ekti uning predmeti 
qaerlarda amalga oshishini ko‘rsatadi. Tahlil fanining predmeti hozirgi bozor 
munosabatlari shakllanayotgan sharoitda ko‘p mulkchilikka asoslangan barcha 
yuridik va jismoniy shaxslarnnng xo‘jalik faoliyatida mujassam. Shu tufayli 
iqtisodiy 
tahlil 
fanining 
ob’ektiga 
davlat, 
jamoat 
tashkilotlari, 
korporatsiyalar, trestlar, birjalar, korxonalar, tashkilotlar, birlashmalar va 
boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar kiradi. 
 
 
1.4.Iqtisodiy tahlilning vazifalari. Fanlar tizimida iqtisodiy tahlilning o‘rni.
Iqtisodiy tahlilning asosiy printsiplari. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarni boshqarishda iqtisodiy tahlilning 
roli keskin oshmoqda, chunki, boshqaruv tizimida oldingi ma`muriy-buyruqbozlik 
tizimidan voz kechilib, yangi, erkin iqtisodiy mexanizmlar orqali boshqarish tizimi 
shakllanmoqda. Sobiq ittifoq davrida tahlil asosan reja ko‘rsatkichlarini 
asoslashga, uning bajarilishini ta`minlashga qaratilgan edi. Endilikda esa har bir 
xo‘jalik sub`ekti, mulk shaklidan qat`iy nazar o‘z faoliyatini yuqoridan berilgan 
buyruqni bajarishga qaratmasdan, balki, mustaqil ravishda o‘zining iqtisodiy 
qudratini takomillashtirish maqsadida erkin boshqarishga qaratadi. Bu esa o‘z 
navbatida iqtisodiy tahlilning rolini yanada oshiradi. Iqtisodiy tahlil orqali har bir 
sub`ektda mavjud bo‘lgan ichki va tashqi imkoniyatlar aniqlanadi, ularni 
amaliyotga safarbar qilish chora-tadbirlari ishlab chiqiladi. 
Har bir fanning vazifasi iqtisodiy shart sharoitga qarab belgilanib boriladi, 
lekin u oldiga qo‘yilgan vazifalarni to‘liq va keng hal etish uchun qator uslublarni 
qo‘llaydi.