1-mavzu: kasbiy psixologiyada yagona konseptual asosning ehtiyoji

I.P.Pavlovning tashqi muhit bilan o’zaro harakati miya tomonidan boshqarilishi qonuniyati kashf etilishi odatda 2-xil signal sistemasi haqidagi ta’limoti deb ataladi. Hayvonlar o’z hatti harakatlarida 1-signallar sistemasiga amal qiladi. Odamda ham 1-signallar sistemasi signallari (konkret timsollar, tasavvurlar) uning xulq-atvorini boshqarish va yo’naltirishda muhim rol o’ynaydi. Odamda 2-sig sistemasi xam mavjud (talafuz etish, eshitilgan, o’qilgan so’zlar ikkinchi sig-sistemasi deyiladi.)

M.G.Davletshin kasb tanlashni uch bosqichdan kelib chiqqan holda, 1.kadr tanlash davrida shaxsning umumiy yaroqliligi (layoqati); 2.kasb–hunar tanlashda uning qaysi kasb turiga loyiqligi; 3.kasbga o’rgatishda shaxs sifatlarini shakllantirish imkoniyatining mavjudligi haqidagi savollarga javob olishga intiladi.

Buyuk allomalarning shaxs va kasb bilan bog’liq fikrlari. (Abu Ali Ibn Sino) O’g’ il va qizlarning aqliy, hissiy va jismoniy imkoniyatlarini g’oyat ziyraklik bilan kuzatgan holda, ularning fe’l-atvorlarini tezroq bilib olish, salbiy va ijobiy sifatlarini osonroq aniqlash, yoqimsiz xatti – harakatlarini bartaraf etish mumkin. (Muhammad Rizo Ogahiy). O’spirin hunar egallashi bilan unda nafaqat axloqiy hislar, balki xarakterning irodaviy xislatlari ham tarkib topa boshlaydi. (Abu Ali Ibn Sino) Barkamol shaxsning ko’p qirrali bilimlarga ega bo’lishi, yaxshi bir kasb-korning sirlarini egallashi ko’p jihatdan ijtimoiy muhit bilan oilaviy sharoitning uyg’unligiga bog’liqdir.

Individuallikning o’ziga xos talablari. Psixikaning 3 ta tarkibiy qismi mavjud bo’lib, bular quyidagilar: Psixik jarayonlar (sezgi, idrok, xotira, xayol, diqqat). Psixik holatlar (emosional holatlar,emotsiyalar, e’tiqodlilik,bardamlik,tetiklik). Psixologik (ruhiy) xususiyatlar (temperament-mijoz, xarakter, qobiliyatlar).

Ye.A.Klimovning yaratgan sxemasi bu o’rinda alohida ahamiyat kasb etadi. U quyidagi kasb turlarini tavsiya qiladi: Polizchi, chorvador, asalarichi, zootexnik, agronom, o’rmon barpo etuvchi – bionik mutaxassisligi “inson – tabiat”; 2. Slesar, tokar, montyor, konstruktor, radiotexnik, injener – texnika mutaxassisligi “inson-texnika”; 3. Ofitsiant, sotuvchi, hamshira, o’qituvchi, tarbiyachi, muhandis tashkilotchi – sosionomik mutaxassisligi “inson–inson”; Bo’yoqchi, nusxa ko’chiruvchi, musiqachi, badiiy bezovchi yoki pardozlovchi, kompozitor, yozuvchi rassom – artonomik mutaxassisligi “inson–badiiy obraz”.