1-mavzu. Kirish. O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi fanining o‘rganish obyekti, maqsadi va vazifalari. Reja

A) vafot etmoq B) o'lmoq C) bo'lmay qolmoq D) olamdan o‘tmoq
5.Soglikda ko‘rishaylik! Omon bo'lsak, albatta, ko‘rishamiz! Ushbu ko’rinishdagi gaplar qaysi qatlam nutqida uchramaydi?
A) ishchilar B) ayollar C) erkaklar D) bolalar
6.Bolalarni tarbiyachi o‘z oldiga chaqirib, minnatdorchilik bildiradi gapida jo’yali qo’llanmagan so’zni toping.
A) tarbiyachi B) bolalarni chaqirib
C) minnatdorchilik bildiradi D) jo’yalilik buzilmagan
7.Amir bo‘lamiz — ko‘ngli ochiq, qo'li ochiq, aksariyat savdo ahliga xos kirishimli, sal narsaga yon beruvchi yigit. U menga juda mehribon, bolajonim»lab boshiga ko‘taradi. Qisqasi, Xudo berganini birodarlari bilan bo‘lishadigan hotamtoy, muruvvatli inson. Uning tog‘amizga nisbatan ham kek-g‘arazini sezmaganman, hamisha bag‘rini ochib muomala qiladi. Ushbu matndagi ma’nodoshlik qaysi so’z turkumi doirasida yuz bergan?
A) ot B) sifat C) fe’l D) ravish
8.Yomon niyat bilan deyarli aybi yo‘q odamning faoliyatidan ayb topishga harakat qilmoq ma’nosini beruvchi ibora qo’llangan qatorni toping.
A) qildan qiyiq axtarmoq B) yer tagida ilon qimirlasa bilmoq
C) yog’ tushsa yalaguday D) jon-jonidan o’tmoq
9. Yetti uxlab tushiga kirmagan iborasi bilan ma’nodosh bo’lgan iborani toping.
A) ko’nglining ko’chasi B) xayolining ko’chasiga kelmagan
C) tuyaning dumi yega tekkanda D) lom-lim demaslik
10. ...turmushdagi turli voqea-hodisalarga guvoh bo‘lish, kishilarning xilma-xil harakat-holatlariga baho berish, tajribalarini umumlashtirish asosida xalq chiqargan aniq-tiniq xulosalarning o‘ziga xos obrazli ifodalaridir. Nuqtalar o’rnini to’ldiring.
A) iboralar B) tasviriy ifodalar C) sinonimlar D) ko’p ma’noli so’zlar


Uy ishi

Ardoqli adib O‘tkir Hoshimovning «Daftar hoshiyasidagi bitiklar» kitobidan olingan matnni o‘qing. Badiiy maqsad bilan qo‘llangan leksik, grammatik va intonatsion takrorning nutq boyligini ta’minlashdagi o‘rniga diqqat qiling.

Chegara
Odamzod nima uchun kaftdek hovlisiga gul ekadi? Undan ko‘ra sholg‘om eksa, qozoniga tushadi-ku.
Odamzod nima uchun bulbul chax-chaxini eshitganda entikib ketadi? Undan ko‘ra bulbulni sho‘rvaga solib pishirsa, nafsini qondiradi-ku.
Odamzod nima uchun osmonda charaqlab yotgan yulduzlarni ko‘rib, ko‘ngli zavqqa to‘ladi? Yulduzlar uning hamyonidagi tillalar emas-ku!
Odamzod nima uchun kitob o‘qiyotib, suyukli qahramoni o‘lib qolsa, yig'laydi? Uni yozuvchi «ichidan to ‘qib chiqargani»ni biladi-ku!
Odamzod nima uchun bolasining boshida alla aytadi? Go‘dak alla eshitmasa, uxlamaydimi?
Odamzod nima uchun nevarasini yetaklab necha zamon avval o‘tib ketgan bobosining qabrini ziyorat qiladi? Marhum ularni ko‘rmaydi-ku!
Gap shundaki, Odamzodni hayvonotdan ajratib turadigan chegara bor. Bu chegaraning nomi Ma’naviyat deb ataladi!


Mustaqil ishlash uchun topshiriq
Tengdoshlaringizni, atrofingizdagi insonlarni kuzating. Turli vaziyatlarda, turli shaxslar bilan munosabatlarda namoyon bo’layotgan nutq ko’rinishlarini tasmaga yozib oling, so’ngra daftaringizga matn shaklida tushiring. Tayyorlagan materiallaringizda nutqning xususiyatlari qaytarzda namoyon bo’layotgani haqida xulosalar chiqaring.
13-mavzu. Matn va uning ko‘rinishlari.


Reja:
1. Matn haqida umumiy tushuncha.
2. Matnning hajmiga ko‘ra turlari.
3. Matning uslubiy xususiyatiga ko‘ra turlari.
4. Matnning maqsadiga ko‘ra turlari.