1-mavzu. Kirish. Temir yơl transportida avtomatika va telemexanika qurilmalarining ơrni va axamiyati Reja

1.4. Elektr jezlli tizim
Bu tizim bir yơllik peregonlarga mơljallangan bơlib, unda poezd peregonni gallashiga ruhsatnoma bơlib, mashinist qơliga tutqaziladigan, shu peregonning jezli xizmat qiladi.

Stansi larda har bir peregon uchun bittadan jezlli apparat ơrnatiladi, ya'ni oraliq stansiyada ikkita apparat mavjud. Normal holatda peregonga tegishli bơlgan jezllar apparatda qulflangan bơladi. Temir yơllarda D.S.Treger tizimdagi elektr jezlli apparatlari qơllaniladi va ularning konstruksiyasi deyarli bir xil. Har qanday jezl, dumaloq pơlat ơzakdan iborat bơlib, uni halqasida uchta yơğonlashish mavjud.

Jezlli apparatga, uni ichida qotirilgan maxsus literli trubka (quvur) orqali kiritiladi.

Jezl va jezlli apparatlari seriyasiga qarab, farq qiladilar. Jezllar, seriyasiga qarab, bir-biridan xalqaning chetdagi yơğonlashuviga nisbatan yơnalgan chuqurchasi joylashishi bơyicha farq qiladilar. Turli seriyaga tegishli jezlli apparatlar, jezl chuqurchalarining qarshisida joylashgan, literli quvurlaridagi dơngliklari bilan farq qiladilar. Ana shu tufayli, jezl faqat ơz seriyasida bơlgan jezlli apparatiga tushadi. Hammasi bơlib 9 ta (A, V, S, D, E, K, M, R, F) seriya mavjud. Har bir peregonga ơz seriyasi beriladi. Agar uchastkada peregonlar soni 9-dan kơp bơlsa, (amaliyotda albatta, peregonlar soni kam bơladi), unda seriya qaytarilishi mumkin.

1.1- rasm. Elektr jezlli tizim

Peregonning har ikki jezlli apparati ơzaro aloqa liniyasi (AL) bilan boğlanadi (1.1-rasm). Har bir stansiyada ơzgarmas tokni ishlab chiqaradigan jezl induktori (I) ơrnatilgan. Elektr jezlli tizimda xar bir peregonga tegishli ikkita apparatdan faqat bitta jezlni chiqarib olish mumkin va toki chiqarilgan jezl boyagi ikkita apparatning biriga kiritilmagunicha, ikkinchi jezlni chiqarib bơlmaydi. Shunday qilib, peregon faqat bitta poezd bilan band bơlishi mumkin, chunki jezl faqat bitta poezd mashinistiga topshiriladi. Ikkinchi jezlni chiqarib bơlmasligi, peregonga ikkinchi poezdni jơnatilmasligini ta'minlaydi.

Masalan, agar «A st. – V st.» peregonda poezd bơlmasa, bu peregonning jezlli apparatlarida (A-seriyasi) jezllar soni juft bơladi. Jezllar maxsus qutblangan elektr zulfin (zatvor) yordamida mexanik ravishda qulflangan bơladi. Jezlni apparatdan chiqarib olish uchun elektr zatvordan tokni ơtkazish kerak.

A stansiyadan poezdni jơnatish uchun, bu stansiya navbatchisi (DSP) qơshni B stansiya navbatchisidan rozilik signalni olishi kerak. B stansiya DSP si rozilik berish uchun I induktorni A jezlli apparatiga ulab, induktor dastasini aylantirish yơli bilan, AL liniya orqali A stansiyaga tokni yuboradi. Bu tokdan A stansiyadagi A-seriyali jezlli apparatida qutblangan elektr zatvor ishga tushadi. B stansiyasidan yuborilgan signal A stansiyada poezdni jơnatishga rozilik olinganligi deb hisoblanadi va bu signal A stansiyadagi ampermetr kơrsatkichi va elektr zatvor ishga tushishi orqali qayd etiladi. Shundan sơng, A stansiya navbatchisi jezlni apparatdan chiqarib, uni mashinistga topshiradi. Mashinist uchun bu jezl peregonni egallashga xuquq beradigan hujjat deb hisoblanadi.

Jezlni apparatdan chiqarib olish jarayonida, sxemadagi elektr zanjirlarning almashinuvi bơlib ơtadi. Bunda shu apparatning elektr zatvori ikkinchi jezlni mexanik ravishda qulflaydi va tok yơnalishi ơzgarganligi sababli, qơshni B stansiya apparatidagi qutblangan elektr zatvorni ishga tushirish imkoniyati yơqoladi. Bu bilan, ikkinchi jezlni chiqarib olib, ikkinchi poezdni (birinchisi ketidan yoki unga qarshi) peregonga jơnatilishining oldi olinadi.

A stansi apparatidan jezl chiqarib olinganda «A st. – B st.» peregondagi A-seriya apparatlaridagi jezllar soni toq bơlib, bu son B stansiyaga poezd yetib kelgunicha saqlanib turadi.

Poezd yetib kelganidan keyin, uni mashinisti B stansiya navbatchisiga jezlni topshiradi. Navbatchi, poezd tơliq tarkibda kelganligiga ishonch hosil qilib, jezlni apparatga kiritadi. Kiritish paytida, apparatning elektr zatvor zanjirlari almashinadi hamda peregon apparatlardagi jezllar soni juftligi tiklanadi. Tizim yana boshlanğich holatga keladi va shu bilan ikkala stansiyadan ham rozilik signalni yuborish va istalgan apparatlardan jezlni chiqarib olishga imkon yaratiladi.

Avtomatik poezd operatsiya (ATO) poezdlar operatsiyalarini avtomatlashtirish yordam berish uchun ishlatiladigan operatsion xavfsizlik oshirish qurilma. Asosan, bu avtomatlashtirilgan Qizga tranzit va inson xavfsizligini ta'minlash uchun oson tez tranzit tizimlarida ishlatiladi. Eng tizimlari muvaffaqiyatsizliklar yoki favqulodda bilan bog'liq risklarni kamaytirish uchun haydovchi (poezd operatori) saqlab qolish uchun saylash.

Ko'pchilik zamonaviy tizimlari kabi yo'l mo'ljallangan va poezd tartibga solish kabi oddiy signali operatsiyalar tizimi tomonidan amalga oshiriladi Avtomatik Train muhofaza (ATP) Avtomatik Train nazorati (ATC) va ko'p hollarda bog'liq. ATO va ATC / ATP tizimlari uning belgilagan bir belgilangan bag'rikenglik ichida poezd saqlab qolish uchun birgalikda harakat qiladi. birlashgan tizimi marginal buning uchun belgilangan taqvim uyasi qaytarib bir poezd olib maqsadida, bunday harakat sohilida va stantsiyasi yashamoq vaqti hokimiyat nisbati sifatida operatsion parametrlarini sozlash.

Jamoat transporti xalqaro assotsiatsiyasi (UITP) ko'ra, avtomatlashtirish (Goa) poezd besh sinflar bor:

Goa 0 ko'cha tashishlarda ishlaydigan bir tramvay o'xshash on-huzurida poezd operatsiya hisoblanadi.

Goa 1 qo'llanma poezd operatsiya qaerda boshlanib,, eshik va favqulodda vaziyatlar yoki to'satdan diversiyaga ishlash ishlashini to'xtatish bir poezd haydovchisi elementlari.

boshlang'ich va qanchalik avtomatlashtirilgan, lekin bir haydovchi, eshiklarni faoliyat zarur va favqulodda vaziyatlar hal bo'lsa poezd haydashini qaerda Goa 2 yarim avtomatik poezd operatsiya (FJT) hisoblanadi. Ko'pchilik ATO tizimlari Goa 2.

Goa 3 haydovchisiz poezd amaliyot (WTO) boshlang'ich va to'xtab avtomatlashtirilgan lekin bir poezd yo'ldosh eshiklarini faoliyat va favqulodda holatda poezd haydashini qaerda.

Goa 4 qarovsiz poezd operatsiya (Uto) bo'lib boshlangan va eshik va favqulodda vaziyatlar ishlash ish to'liq biron on-poezd xodimlari holda avtomatlashtirilgan, to'xtatish qaerda.

Ko'pchilik temir AEK foydalanish to'g'risidagi rejalashtirmoqda. sinov iyul 2016 so'nggi hafta davomida rejalashtirilgan, ichburug 'va poezd bilan Kalkaji yo'lagi boshlab avgust 2016 dan yo'nalishi bo'yicha operatsiya qilinmoqda - Dehli Metro mansabdor rivojlangan xususiyatlari bilan haydovchisiz poezdlar botanika bog'ida ustida ishlaydigan, deb qayd etdi. Dastlab, haydovchilarni tayyorlaydi faoliyat uchun iborat tarkibni sinovdan o'tadi lekin ular asta-sekin yechib olinadi bir metro rasmiy dedi. ATO 2013 yilda London metrosi ning Shimoliy liniyada joriy etildi va ATO Crossrail va Thameslink foydalanish bo'lsa-da Circle, tuman, Hammersmith & Siti va 2022. tomonidan Metropolitan liniyalarida joriy qilinadi, u hali UK asosiy yo'nalish bo'yicha amalga oshirilgan qilinmagan temir yo'llar. Toronto Metro va RT keyingi o'n yil ichida ATO ishlayotgan tizimiga ega o'tish uchun signal yuksaltirish etmoqda. Venada U-Bahn yangi U5 liniyada 2023 yilda AEK oladi.⁴

Nazorat uchun savollar:
1. Temir yul transportida ilk boshkaruv kurilmalari bulib kanday kurilmalar ishlatilgan?

2. Temir yul tuguni nima?

1^ Railway signaling & interlocking. Editor: Gregor Theeg, Sergej Vlasenko. Page 17

2^ Railway signaling & interlocking. Editor: Gregor Theeg, Sergej Vlasenko. Page 18

3^ Railway signaling & interlocking. Editor: Gregor Theeg, Sergej Vlasenko. Page 20

4^ https://en.wikipedia.org/wiki/Automatic_train_operation