1-mavzu: klassik mexanikaning fizika asoslari. Ilgarilanma va aylanma harakat kinematikasi. Nyuton qonunlari va impulsning saqlanish qonuni. Qattiq jismning aylanma harakat dinamikasi. Suyuqliklar mexanikasi

8 - rasm

O – nuqtada zarracha tebranishi

X=Asinωt (1)

C – nuqtada esa zarracha (t - τ) vaqtdan so’ng tebrana boshlaydi:

(2)


va bo’lgani uchun


(3)

bu to’lqin tenglamasidir.

Bir fazada tebranayotgan ikkita qo’shni nuqtalar orasidagi λ masofaga to’lqin uzunligi deyiladi. To’lqin uzunligi, chastotasi va tezligi quyidagicha bog’langan
(4)

To’lqinning tarqalish yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan yuza birligidan vaqt birligi ichida olib o’tilgan energiyaga to’lqin intensivligi deyiladi.

(5)

bu yerda A – to’lqin amplitudasi, - muhitning zichligi.

Chastotasi 20 Gs dan 20 000 Gs gacha bo’lgan elastik to’lqinlarga tovush deyiladi. Tovush oddiy garmonik tebranish bo’lmasdan, balki ko’pgina chastotalar to’plamiga ega bo’lgan garmonik tebranishlar qo’shilmasidan iborat. Bu chastotalar to’plamiga akustik spektr deyiladi.
Tovushning gazdagi tezligi


(6)
bu yerda Puasson koeffisienti.
(7) ni quyidagi ko’rinishda ham yozish mumkin


(7)

Tovush havoda 340 m/c, suvda 1500 m/c, po’latda 5800 m/c tezlik bilan tarqaladi.

Suyuqlikda tovush tezligi
(8)

bu yerda - zichlik, - adiabatik siqiluvchanlik.

Qattiq jismda tovush tezligi


(9)

bu yerda E – qattiq jismning Yung moduli.

Nazorat savollari.

1. 
   Moddiy nuqta nima?
   
2. 
   Tezlanish deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Erkin tushish deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Normal va tangensial tezlanishdi farqi qanday?
   
5. 
   Notekis harakatdagi teshlanish?
   
6. 
   Butun olam tortishish qonuni?
   
7. 
   Harakat miqdori nima?
   
8. 
   Jism implusi nima?
   
9. 
   Izolyatsiyalangan sistemani ta’riflab bering?
   
10. 
    Bernulli tenglamasini ayting?
    
11. 
    Suyuqliklarning sirt tarangligini qonuni va formulasini ayting?
    
12. 
    Kapillyar hodisalarni sanab bering?
    
13. 
    Bug’lanish va qaynash hodisasini tushuntiring?
    
14. 
    Guk qonunini ayting?
    
15. 
    Ish nima?
    
16. 
    Quvvat nima?
    
17. 
    Energiya va uning turlari sanang?
    
18. 
    Energiyaning saqlanish qonuni ayting?
    
19. 
    Qattiq jismning aylanma harakati qonunini ayting?
    
20. 
    Mexanik rezonans nima?
    
21. 
    Fizik mayatnikni tariflang?
    
22. 
    Matematik mayatnik qonuni va formulasi?
    
23. 
    Tovush deb nimaga aytiladi?
    
24. 
    Bo’ylama va ko’ndalang tolqinni ta’rifalng?