1 Mavzu: Kompyuter tarmoqlari. Asosiy tushunchalar

5. Boshqarish qobiliyati
Tarmoqni boshqarish - bu tarmoqning asosiy elementlari holatini markazlashgan holda kuzatib borish, tarmoq faoliyati davomida yuzaga keladigan muammolarni aniqlash va hal qilish, ishlash tahlilini o'tkazish va tarmoq rivojlanishini rejalashtirish qobiliyatini anglatadi. Ideal holda, tarmoq menejmenti - bu tarmoqning har bir elementini, oddiy qurilmadan eng murakkab qurilmalarga qadar kuzatib boradigan, boshqaradigan va shu bilan birga alohida qurilmalarning tarqoq bo'lmagan to'plami sifatida emas, balki butun tarmoqqa ishlov beradigan tizim.
6. Moslik
Muvofiqlik shuni anglatadiki, tarmoq turli xil dasturiy ta'minotlarni o'z ichiga olishi mumkin, ya'ni u turli xil aloqa protokollari to'plamlarini qo'llab-quvvatlaydigan turli xil operatsion tizimlarda mavjud bo'lishi va turli ishlab chiqaruvchilarning qo'shimcha qurilmalari va qo'shimchalarini ishlatishi mumkin. Har xil turdagi elementlardan tashkil topgan tarmoq heterojen deb nomlanadi va agar heterojen tarmoq muammosiz ishlasa, u holda u birlashtiriladi. Integratsiyalashgan tarmoqlarni qurishning asosiy usuli bu ochiq standartlar va texnik shartlarga muvofiq ishlab chiqarilgan modullardan foydalanishdir.


17 Mavzu: Asosiy va aralash tarmoq topologiyalarini ishlab chiqish.
Reja:
1) Tarmoq topologiyasining koʻrinishlari
2) Tarmoq topologiyasining turlari

Tarmoq topologiyasi - bu grafik konfiguratsiyasi boʻlib, uning choʻqqilari tarmoqning soʻnggi tugunlariga (kompyuterlar va aloqa uskunalari (marshrutizatorlar)), qirralari esa choʻqqilar orasidagi fizik yoki axborot aloqalariga mos keladi. Tarmoq topologiyasi, shuningdek, kompyuter tarmogʻining turli elementlarini (bogʻlanishlar, tugunlar va boshqalar) joylashtirishdir. Asosan, tarmoqning topologik tuzilishi fizik yoki mantiqiy jihatdan tavsiflanishi mumkin.

Tarmoq topologiyasining quyidagi koʻrinishlari mavjud.
Fizik - tarmoq tugunlari orasidagi haqiqiy joylashuv va ulanishlarni tavsiflaydi.
Mantiqiy - signalning fizik topologiya doirasidagi harakatini tavsiflaydi.
Axboriy - tarmoq orqali uzatiladigan axborot oqimlarining yoʻnalishini tavsiflaydi.
Almashinuv boshqaruvi - tarmoqdan foydalanish huquqini oʻtkazish prinsipi.
Fizik topologiya tarmoqning turli komponentlarini, jumladan, qurilma joylashuvi va kabelni sozlashni, mantiqiy topologiyani joylashtiradi; U jismoniy dizayndan qat’i nazar, tarmoq ichida ma’lumotlarning qanday oqishini koʻrsatadi. Ikki tarmoq oʻrtasida tugunlar orasidagi masofalar, fizik ulanishlar, uzatish tezligi yoki signal turlari oʻzaro farq qilishi mumkin, biroq ular foydalanadigan topologiya bir xil boʻlish holatlari ham koʻp uchraydi. Bunga misol sifatida mahalliy tarmoq (LAN)ni keltirish mumkin. LANdagi har qanday tugun tarmoqdagi boshqa qurilmalarga bir yoki bir nechta jismoniy ulanishlarni oʻz ichiga oladi. Ushbu ulanishlarni grafik jihatdan xaritalash tarmoqning fizik topologiyasini tavsiflashda qoʻllanishi mumkin boʻlgan shaklni ishlab chiqadi. Biroq, komponentlar orasidagi ma’lumotlar oqimini xaritalash tarmoqning mantiqiy topologiyasini aniqlaydi.
Topologiyalar
Tahrirlash
Toʻliq bogʻlanishli topologiya
Tahrirlash
Toʻliq bogʻlanishli topologiya
Bunda har bir kompyuter boshqa barcha kompyuterlarga bevosita ulangan taqmoqqa biriktiriladi. Biroq, bu variant noqulay va samarasizdir. Chunki tarmoqdagi har bir kompyuter boshqa barcha kompyuterlar bilan aloqa qilishi uchun yetarli boʻlgan koʻp sonli aloqa portlariga ega boʻlishi talab etiladi.

Toʻliq bogʻlanishsiz topologiya

Tahrirlash
Topologiyalarning bir nechta toʻliq bogʻlanmagan turlari mavjud. Ularda, toʻliq ulanishli turlaridan farqli oʻlaroq, ma’lumotlarni uzatish toʻgʻridan-toʻgʻri kompyuterlar oʻrtasida emas, balki qoʻshimcha tugunlar orqali amalga oshirilishi mumkin.
Shina (bus) topologiyasi
Tahrirlash
Shina topologiyasi
Ushbu turdagi topologiyada barcha ish stansiyalari(avtobus yoki magistral deb ataladi) umumiy bir kabelga parallel ulanadi. Signalning aks etishini oldini olish maqsadida kabelning uchlariga terminatorlar joylashtiriladi.
Shina topologiyasi tarmoqlarining afzalliklari:
Kabel iste’moli sezilarli darajada kamayadi;
Tugunlardan birining ishdan chiqishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir koʻrsatmaydi;
Tarmoqni sozlash oson;
Tarmoq alohida tugunlarning ishdan chiqishiga chidamli.
Shina topologiyasi tarmoqlarining kamchiliklari:

Kabelning uzilishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir koʻrsatishi mumkin;

Kabel uzunligi va ish stantsiyalari soni cheklangan;
Kabel ulagichlari bilan bogʻliq muammolar tufayli tarmoqning ishonchliligi yetarli darajada emas;
Barcha abonentlar oʻrtasida boʻlinishi tufayli kanal past tempda ishlashi mumkin.Yulduz topologiyasi Yulduz topologiyasi asosida qurilgan tarmoqda har bir ish stansiyasi simi (burma juftlik) orqali markaziy konsentratorga yoki habga (inglizcha: hub) ulanadi. Hab shaxsiy kompyuterning parallel ulanishini ta’minlaydi va buning natijasida tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlar bir-biri bilan aloqa qilishlari mumkin.
Uzatuvchi tarmoq stansiyasidan ma’lumotlar hab vositasida mavjud aloqa liniyalari orqali barcha shaxsiy kompyuterlarga uzatiladi. Ma’lumotlar barcha ish stansiyalariga tarqatiladi, biroq u faqat moʻljallangan stansiyalar tomonidangina qabul qilinadi. Fizik yulduz topologiyasida signalizatsiya uzatilinishi, ya’ni shaxsiy kompyuter signallari bir vaqtning oʻzida barcha yoʻnalishlarda tarqalgani bois, bu lokal tarmoqning mantiqiy topologiyasi mantiqiy shina hisoblanadi.
Ushbu topologiya 10Base-T Ethernet arxitekturasiga ega mahalliy tarmoqlarda qoʻllaniladi.
Тarmoq alohida shaxsiy kompyuterlarning ishdan chiqishiga va alohida shaxsiy kompyuterlarning uzilishiga chidamli.
Yulduz topologiyasi tarmoqlarining kamchiliklari:
Habning ishdan chiqishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir oʻtkazadi;
„Halqa“ topologiyasiga ega boʻlgan tarmoqda barcha tugunlar aloqa kanallari orqali ma’lumotlar uzatiladigan ajralmas halqa(zanjir)ga ulanadi. Bir shaxsiy kompyuterning chiqishi boshqa shaxsiy kompyuterning kirishiga ulanadi. Bir nuqtadan boshlangan ma’lumotlar harakati oxir-oqibat uning boshiga tutashadi. Halqadagi ma’lumotlar har doim bir xil yoʻnalishda harakatlanadi. thumb| Halqa topologiyasi Qabul qiluvchi ish stansiyasi faqat unga yuborilgan xabarni taniydi va qabul qiladi. Fizik halqa topologiyali tarmoqda tokenga kirish qoʻllaniladi, bu esa stansiyaga halqadan ma’lum tartibda foydalanish huquqini beradi. Ushbu tarmoqning mantiqiy topologiyasi mantiqiy halqadir. Uni yaratish va sozlash juda oson.