1-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari (2 soat)

1- жадвал 
АСОСИЙ ВА АЙЛАНМА ФОНДЛАРНИНГ СИФАТ ТАЪРИФИ
Фарқловчи белгилар
Асосий фондлар
Айланма фондлар
1. Ишлаб чиқариш
жараёнида қатнашиш
тури
Меҳнат
воситаси
сифатида
Меҳнат буюмлари сифатида
2. Ишлаб чиқариш
жараёнида қатнашиш
хусусияти
Ишлаб
чиқариш
жараёнида кўп марта
қатнашади
Ишлаб чиқариш-нинг ҳар
бир янги циклида тўла
истеъ-мол қилинади (бир
марта қатнашади)
3. Тайёр маҳсулотга
қий-матини ўтказиш
усули
Тайёр маҳ-сулотга
бутун хизмат муддати
давомида емирилган
қийматини
айрим
қисмларга
бўлиб
ўтказади
Тайёр маҳсулотга ўз
қийматини тўла ва бир йўла
ўтказади
4. Натурал шаклининг
ўзгариши
Хизмат муддатининг
охири-гача ўз нату-рал
шаклини
сақ-лаб
қолади
Натурал шаклини сақлаб
қолмайди.
Ўзининг
жисмоний
шаклини, кўпинча моддий
таркибини ҳам бир йўла
ўзгартиради
Саноатнинг асосий фондлари меҳнат воситалари бўлиб, улар ишлаб чиқариш
жараёнида кўп марта қатнашади ва секин-аста емирилган сайин ўз қийматини

---

ишлаб чиқарилаётган маҳсулотга ўтказиб боради ҳамда ўз натурал шаклини
сақлаб қолади. Хизмат муддати бир йилдан кам бўлган меҳнат воситалари асосий
фондларга киритилмайди. Айланма ишлаб чиқариш фондлари бир ишлаб чиқариш
жараёнида ўз қийматини тайёр маҳсулотга тўла-тўкис ўтказади ҳамда ўзининг
моддий шаклини батамом ўзгартиради.
Асосий фондлар корхона ишлаб чиқариш воситаларининг бир қисми бўлиб,
ишлаб чиқариш жараёнида узоқ вақт иштирок этади ва ўзининг натурал моддий
холатини йўкотмайди хамда ўз қийматини тайёрланаётган махсулотларга қисмлаб
ўтқазиб боради. Асосий фондлар қийматини тайёрланаётган махсулотга ўтказиш
жараёни амортизация деб, ушбу жараёнда тўпланган маблағлар амортизация
ажратмалари деб аталади.
Иқтисодий мақсадларига кўра, асосий фондлар ишлаб чиқариш ва ноишлаб
чиқариш фондларига тақсимланади.